སྤྱི་ཚོགས་རིག་པ་དང་ལོ་རྒྱུས་རིག་པ་ནི་སྤྱི་ཚོགས་ཚན་རིག་གི་ཁོངས་སུ་གཏོགས་ཤིང་། དུས་རབས་ཉི་ཤུ་པའི་ཚུན་དང་ལྷག་པར་དུ་འཛམ་གླིང་འཁྲུག་ཆེན་གཉིས་པའི་རྗེས་ནས་འགྱུར་ལྡོག་བླ་ན་མེད་པ་བྱུང་། རང་བྱུང་ཚན་རིག་གི་ཐད་ནས་གྲུབ་འབྲས་ཆེན་པོ་བླངས་པ་དེས་ངེས་ཤེས་གཏིང་ཟབ་ཏུ་འདྲོངས་པར་གྱུར་ཅིང་། དེ་བཞིན་དུ་སྤྱི་ཚོགས་ཚན་རིག་ལའང་ཤུགས་རྐྱེན་མི་དམན་པ་ཐེབས་ཏེ། སྤྱི་ཚོགས་ཚན་རིག་ཀྱང་སྔར་བས་ཚན་རིག་དང་མཐུན་ཞིང་སྤྱོད་གོ་ཆོད་པའི་སྒོ་ནས་དངོས་ཡོད་ཀྱི་གནད་དོན་དང་དཀའ་ཁག་མང་དུ་སེལ་པའི་བླང་བྱ་ཉིན་རེ་ནས་ཉིན་རེར་ཇེ་མཐོར་གྱུར། དེང་རབས་ནུབ་ཕྱོགས་ཀྱི་སྤྱི་ཚོགས་རིག་པའི་འཕེལ་ཕྱོགས།
རིགས་དབྱེ། ཚན་རིག• ཉེར་སྤྱོད་ཚན་རིག
སྤྱི་ཚོགས་ལམ་ལུགས་ནི་མིའི་རིགས་ཀྱི་གཞི་རྩའི་སྤྱི་ཚོགས་དགོས་མཁོ་སྐོང་བའི་ཆེད། སྤྱི་ཚོགས་སོ་སོའི་ཁྲོད་ཡོངས་ཁྱབ་རང་བཞིན་ལྡན་པ་དང་། ལོ་རྒྱུས་དུས་སྐབས་ཤིག་གི་ནང་གཏན་འཇགས་རང་བཞིན་ལྡན་པའི་སྤྱི་ཚོགས་ཚད་ལྡན་མ་ལག་ཅིག་ཡིན། མིའི་རིགས་ཀྱི་སྤྱི་ཚོགས་བྱེད་སྒོའི་ཚད་ལྡན་མ་ལག་སྟེ། དེ་ནི་འབྲེལ་ཡོད་ཀྱི་སྤྱི་ཚོགས་ཚད་ལྡན་མ་ལག་གིས་གྲུབ་པ་དང་། ལྟོས་བཅས་ཀྱིས་ཡུན་རིང་གནས་པའི་སྤྱི་ཚོགས་འབྲེལ་བའི་རྣམ་པ་གཏན་འཁེལ་ཅན་ཞིག་ཀྱང་ཡིན། རྒྱ་ཡིག་གི་མིང་། 社会制度 ཕྱི་ཡིག་གི་མིང་། social institution རིམ་གྲས་དང་པོ། སྤྱི་ཚོགས་ལམ་ལུགས་ཀྱི་སྤྱི་ཁོག རིམ་གྲས་གཉིས་པ།
རིགས་དབྱེ། ཚན་རིག• ཉེར་སྤྱོད་ཚན་རིག
ནོར་སྲིད་ལམ་ལུགས་ནི་རྒྱལ་ཁབ་ཀྱིས་ནོར་སྲིད་བྱ་བར་གཏན་འབེབས་བྱས་པའི་བྱ་སྤྱོད་ཀྱི་ཚད་གཞི་ཞིག་ཡིན་ཞིང་། དེ་ནི་ནོར་སྲིད་གཏོང་ཡོང་ཆོས་ཉིད་ཀྱི་མཚོན་ཐབས་ཤིག་ཡིན་པ་དང་། བཀས་སྐུལ་རང་བཞིན་ལྡན་པའི་ཡིག་ཆ་ཞིག་ཡིན་ལ། ཁྲིམས་ལུགས་ཀྱི་ནུས་པ་ལྡན་པའོ།། རྒྱ་ཡིག་གི་མིང་། 财政制度 ནུས་པ། ནོར་སྲིད་གཏོང་ཡོང་ཆོས་ཉིད་མཚོན་ཐུབ། ཁོངས་གཏོགས་རྒྱལ་ཁབ། ཀྲུང་གོ། རང་བཞིན། བཀས་སྐུལ་རང་བཞིན་གྱི་ཡིག་ཆ། བྱུང་འཕེལ། ནོར་སྲིད་ལམ་ལུགས་ནི་ནོར་སྲིད་བགོ་བཤའི་བཅའ་ཁྲིམས་དང་སྒྲིག་ཁྲིམས།
རིགས་དབྱེ། ཚན་རིག• དཔལ་འབྱོར་རིག་པ།
ནོར་སྲིད་སྲིད་ཇུས་ནི་དཔལ་འབྱོར་རིག་པའི་མིང་བརྡ་ཞིག་ཡིན་ལ། དེ་ནི་རྒྱལ་ཁབ་ཀྱིས་དུས་སྐབས་ངེས་ཅན་ཞིག་གི་ཆབ་སྲིད་དང་དཔལ་འབྱོར། སྤྱི་ཚོགས་འཕེལ་རྒྱས་ཀྱི་འགན་འཁྲི་ལྟར་གཏན་འབེབས་བྱས་པའི་ནོར་སྲིད་བྱ་བའི་མཛུབ་སྟོན་རྩ་དོན་ལ་བྱ་བ་ཡིན་ཞིང་། ནོར་སྲིད་གཏོང་ཡོང་དང་ཁྲལ་སྡུད་སྲིད་ཇུས་ཀྱི་འགྱུར་བ་ལ་བརྟེན་ནས་སྤྱིའི་དགོས་མཁོ་ལ་ཤུགས་རྐྱེན་བཟོ་བ་དང་སྙོམས་སྒྲིག་བྱེད་པ་ཡིན། ནོར་སྲིད་སྲིད་ཇུས་ནི་རྒྱལ་ཁབ་ཀྱི་དཔལ་འབྱོར་སྲིད་ཇུས་ཡོངས་ཀྱི་གྲུབ་ཆ་ཡིན། གོ་དོན།
རིགས་དབྱེ། ཚན་རིག• དཔལ་འབྱོར་རིག་པ།
ཝུའུ་ཡུས་ཐའེ་ནི་སྤྱི་ལོ1887ལོར་བཙུགས་ཤིང་། པེ་ཅིང་ཝུའུ་ཡུས་ཐའེ་ཇ་ལས་མ་རྐང་ཚད་ཡོད་ཀུང་ཟིའི་སྤྱི་ཁྱབ་པུའུ་པེ་ཅིང་དུ་ཡོད། ཀུང་ཟི་དེ་ཝུའུ་ཡུས་ཐའེ་ཇ་ཁང་དང་ཝུའུ་ཡུས་ཐའེ་ཇ་སྡེ་ནས་རིམ་འགྱུར་དང་འཕེལ་རྒྱས་བྱུང་བ་ཡིན། ཀུང་ཟི་བཙུགས་ནས་ད་བར་ལོ་ངོ་བརྒྱ་དང་ཉེར་དྲུག་གི་ལོ་རྒྱུས་ཡོད། སྤྱི་ལོ2007ལོར། པེ་ཅིང་ཝུའུ་ཡུས་ཐའེ་ཇ་ལས་མ་རྐང་ཚད་ཡོད་ཀུང་ཟིའི་མངའ་འོག་གི་ཚོང་ཁང160ལྷག་གིས་གཅིག་གྱུར་གྱིས་སྤྱི་རྣམ་བཟོ་བཅོས་བྱས་པ་ལེགས་འགྲུབ་བྱུང་།
རིགས་དབྱེ། ཚན་རིག• དཔལ་འབྱོར་རིག་པ།
ཚན་རིག་གི་སྤྱི་ཚོགས་རིག་པའི་བྱུང་བ་དང་འཕེལ་རྒྱས། དེ་མ་ཟད་དེའི་ཆོས་ཉིད་རང་བཞིན་གྱི་ཤེས་རྟོགས་ལོ་རྒྱུས་ཤིག་ཡིན་པའི་ཆ་ནས། སྤྱི་ཚོགས་རིག་པའི་ལོ་རྒྱུས་ནི་ཚན་རིག་འདིའི་གྲུབ་ཆ་གཙོ་བོ་ཡིན་ཞིང་། དེ་དང་སྤྱི་ཚོགས་རིག་པའི་གཞུང་ལུགས། སྤྱི་ཚོགས་རིག་པའི་ཐབས་ལམ་བཅས་ཀྱིས་མཉམ་དུ་ཁ་ཚང་བའི་སྤྱི་ཚོགས་རིག་པའི་ཤེས་བྱའི་མ་ལག་གྲུབ་པ་ཡིན། རྒྱ་ཡིག་གི་མིང་། 社会学史 རིགས། སྤྱི་ཚོགས་ཚན་རིག་གི་རིགས། རིན་ཐང་། རིག་གཞུང་ཞིབ་འཇུག ངོ་སྤྲོད། ཚན་རིག་གི་སྤྱི་ཚོགས་རིག་པའི་བྱུང་བ་དང་འཕེལ་རྒྱས།
རིགས་དབྱེ། ཚན་རིག• ཉེར་སྤྱོད་ཚན་རིག
ས་ཁམས་སྤྱི་ཚོགས་རིག་པ(geographical sociology)ནི་རིགས་སོ་སོའི་སྤྱི་ཚོགས་ཚོགས་སྤྱིའི་ས་ཁུལ་ཁེབས་ཚུལ་ལ་ཞིབ་འཇུག་བྱེད་པ་ཡིན། དབྱེ་ཞིབ་ཞིབ་བསྡུར་གྱི་སྤྱི་ཚོགས་རིགས་དབྱེ་དང་དེའི་བརྒྱུད་རིམ་གྱི་བསྣོལ་མའི་རིག་ཚན་ཞིག་ཡིན། རྒྱ་ཡིག་མིང་། 地理社会学 ཕྱི་ཡིག་གི་མིང་། geographical sociology དུས་ཚོད། དུས་རབས20དུས་མགོར། འདོན་སྤེལ་མཁན། ཧྥ་རན་སིའི་ས་ཁམས་པ་ཝེ་ཏ་པེ་ལིན་ཧྲི། ངོ་སྤྲོད་མདོར་བསྡུས། དུས་རབས20མགོར། ཧྥ་རིན་སིའི་ས་ཁམས་རིག་པ་བ་ཝེ་ཏ་པེ་ལིན་ཧྲི་ཡི་རྒྱུན་འཁྱོངས་ངེས་མེད་སྨྲ་བ་དང་མི་ཡིས་ཁོར་ཡུག་འདེམས་པ་དང་བསྟུན་པའི་ལྟ་ཚུལ་ལས།
རིགས་དབྱེ། ཚན་རིག• ཉེར་སྤྱོད་ཚན་རིག
ཇ་ལྗང་ནི་ཀྲུང་གོའི་ཇ་རིགས་གཙོ་བོའི་ནང་གསེས་ཤིག་ཡིན་ལ། ཇ་སྡོང་གི་ལོ་མ་གསར་བའམ་མྱུ་གུ་འབུས་བ་དེ་སྐྱུར་བསྙལ་མ་བརྒྱུད་པར་སྔོ་སྐམ་དང་བཟོ་བཅོས། སྲོ་སྐམ་སོགས་བཟོ་རྩལ་བརྒྱུད་ནས་གསར་བཟོ་བྱས་པའི་བཏུང་ཇ་ལ་གོ །ཇ་ཡི་ཐོན་རྫས་བཟོ་དུས་སུ་ལྗང་མདོག་གི་རྣམ་པའི་བསྐྲུན་ཡོད། དུས་རྒྱུན་ཇ་ལྗང་འཐུང་ན་འབྲས་སྐྲན་ནད་འགོག་ཐུབ་པ་དང་ཚོ་བྱང་ངེས། དུ་བ་འཐེན་པའི་མི་ལ་མཚོན་ནའང་ཉི་ཀོ་ཏིང་གི་གནོད་པ་ཇེ་ཆུང་དུ་འགྲོ་བར་ཕན། ཇ་འདི་ལ་འཚོ་བཅུད་ཀྱི་གྲུབ་ཆ་མོད་པོ་ཞིག་འདུས་ཡོད་པ་དང་། ཇ་ལྗང་གི་གྲུབ་ཆ་དེ་ཚོས་དུག་སེལ་དང་ན་རྒས་འགོག་པ་སོགས་བྱེད་ཐུབ།
རིགས་དབྱེ། ཚན་རིག• དཔལ་འབྱོར་རིག་པ།
སྤྱི་བའི་འབྲེལ་བ་རིག་པ་ནི་སྤྱི་བའི་འབྲེལ་བ་ཡི་དངོས་ཡོད་གནས་ཚུལ་དང་བྱེད་སྒོའི་ཆོས་ཉིད་ལ་ཞིབ་འཇུག་བྱེད་པའི་སྣ་འཛོམས་རང་བཞིན་གྱི་རྒྱུན་སྤྱོད་རིག་ཚན་ཞིག་སྟེ། རྩ་འཛུགས་དང་སྤྱི་དམངས་བར་གྱི་ཁྱབ་སྤེལ་དང་འབྲེལ་འདྲིས་བྱ་སྤྱོད། ཆོས་ཉིད་དང་ཐབས་ལམ་ལ་ཞིབ་འཇུག་བྱེད་པའི་རིག་ཚན་ཞིག་ཡིན། སྤྱི་བའི་འབྲེལ་བ་རིག་པ་ནི་རྒྱུན་སྤྱོད་རང་བཞིན་ཧ་ཅང་ཆེ་པའི་རིག་ཚན་ཞིག་སྟེ། མི་སྒེར་དང་རྩ་འཛུགས་གང་རུང་ལ་འཚམ་པ་ཞིག་ཡིན། བརྩམས་ཆོས་ཀྱི་མིང་། སྤྱི་བའི་འབྲེལ་བ་རིག་པ།
རིགས་དབྱེ། ཚན་རིག• ཉེར་སྤྱོད་ཚན་རིག
སྣང་ཚུལ་སྤྱི་ཚོགས་རིག་པ་ནི་དུས་རབས20ལོ་རབས60རྗེས་སུ་ཨ་རི་ནས་དར་བའི་རང་བྱུང་རིང་ལུགས་ཁས་མི་ལེན་པའི་སྤྱི་ཚོགས་རིག་པའི་གཞུང་ལུགས་ཤིག་ཡིན། ཚབ་མཚོན་མི་སྣ་ནི་ཨ་རི་ལ་གནས་སྤོར་བྱས་པའི་ཨོ་དེ་ལེ་གཏན་ཚིགས་རིག་པ་བ་དང་སྤྱི་ཚོགས་རིག་པ་བ A ཧྲོ་ཚི་དང་། དམངས་སྲོལ་རིག་པ་དར་སྤེལ་གཏོང་མཁན་གྱི་ཨ་རིའི་སྤྱི་ཚོགས་རིག་པ་བ H ཇ་ཧྥིན་ཁར་སོགས་ཡིན། རྒྱ་ཡིག་གི་མིང་། 现象学社会学 འདོན་སྤེལ་དུས་ཚོད། དུས་རབས20ལོ་རབས60 འདོན་སྤེལ་མཁན། Aཧྲོ་ཚི་སོགས་ཡིན། བསླབ་ཚན་བཀོལ་སྤྱོད།
རིགས་དབྱེ། ཚན་རིག• ཉེར་སྤྱོད་ཚན་རིག
སྤྱི་ཚོགས་ཏར་དབན་རིང་ལུགས(Social Darwinism)དུས་རབས19ནང་སྤྱི་ཚོགས་རིག་གནས་འཕེལ་འགྱུར་གྱི་གཞུང་ལུགས་སྟེ། རྒྱུ་མཚན་ནི་ཏར་དབན་གྱི་སྐྱེས་དངོས་གཞུང་ལུགས་དང་འབྲེལ་བའི་དེ་ལྟར་མིང་བཏགས་པ་རེད། དབྱིན་ཇི་ན་མིང་དུ་གྲགས་པའི་སྤྱི་ཚོགས་ཏར་དབན་རིང་ལུགས་མཁན་སི་པན་སེ་དང་པེ་ཀྲི་ཐི(Walter Bagehot )ཨ་རིའི་སི་མི་ནེ(William Graham Sumner)སོགས་ཀྱིས་མི་གྲངས་རྒྱུད་འགྱུར་གྱི་ཤན་ཤུགས་ནི་རང་བྱུང་གི་གདམས་གསེས་བརྒྱུད་རིམ་ཡིན་པ་དང་། དེ་ལས་ཆེས་ངར་བའི་འགྲན་རྩོད་མཁན་གྱི་འཚོ་གནས་དང་མི་གྲངས་ཀྱི་རྒྱུན་མ་ཆད་པའི་ལེགས་བཅོས་ཡིན་པར་འདོད།
རིགས་དབྱེ། ཚན་རིག• ཉེར་སྤྱོད་ཚན་རིག
ལུས་རྩལ་སྤྱི་ཚོགས་རིག་པ་ནི་ལུས་རྩལ་ལྟ་བུའི་རིག་གནས་སྣང་ཚུལ་དེ་འགྱུར་ལྡོག་བྱུང་མུས་སུ་ཡོད་པ་ཞིག་ཡིན་པ་དང་། སྤྱི་ཚོགས་རིག་པའི་ཟུར་ནས་ཞིབ་འཇུག་བྱེད་པ་དང་། ལུས་རྩལ་དང་སྤྱི་ཚོགས་སྣང་ཚུལ་གཞན་བར་གྱི་ཕན་ཚན་འབྲེལ་བ་ལ་ཞིབ་འཇུག་བྱེད་པ་སྟེ། ལུས་རྩལ་དང་མིའི་སྤྱི་ཚོགས་ཀྱི་བྱ་སྤྱོད་དང་། སྤྱི་ཚོགས་འདུ་ཤེས་ཀྱི་འབྲེལ་བ། ལུས་རྩལ་འགུལ་སྐྱོད་ཀྱི་སྒྲིག་གཞི། བྱེད་ནུས་དང་འཕེལ་རྒྱས་སྒུལ་ཤུགས་དང་ཚོད་འཛིན་རྒྱུ་རྐྱེན། ལུས་རྩལ་དང་སྤྱི་ཚོགས་ཀྱི་ལུགས་མཐུན་འཕེལ་རྒྱས་ཀྱི་སྤྱི་ཚོགས་རིག་པའི་ཡན་ལག་བསླབ་ཚན་ཞིག་ཡིན། རྒྱ་ཡིག་གི་མིང་། 体育社会学
རིགས་དབྱེ། ཚན་རིག• ཉེར་སྤྱོད་ཚན་རིག
བསྡུར་ཐབས་སྤྱི་ཚོགས་རིག་པ log comparative sociology (བྱེད་ལས་སྤྱི་ཚོགས་རིག་པ་ཡང་ཟེར། གསར་འཛུགས་གནང་མཁན་ནི་ཧྥ་རིན་སིའི་སྔ་རབས་སྤྱི་ཚོགས་རིག་པ་བ་ཏོར་ཁི་མུ Emile Durkheimཡིན )ནི་སྤྱི་ཚོགས་རིག་པའི་ཡན་ལག་རིག་ཚན་ཞིག་ཡིན། སྤྱི་ཚོགས་གཉིས་ཡན་གྱི་སྤྱི་ཚོགས་རིག་པའི་དུས་ཚོད་ཀྱི་རྒྱུ་ཆ་ལ་བསྡུར་ནས་ཞིབ་འཇུག་བྱེད་པ། དེ་གཉིས་ཀྱི་ཐུན་མོང་རང་བཞིན་དང་ཁྱད་པར་རང་བཞིན་ལ་དཔྱད་བསྡུར་བྱས་ནས། སྤྱི་ཚོགས་འཕེལ་རྒྱས་ཀྱི་འགྱུར་ལྡོག་གི་ཆ་རྐྱེན་དང་ཆོས་ཉིད་ལ་འགྲེལ་བཤད་བྱེད་པའི་སྤྱི་ཚོགས་རིག་པའི་ཡན་ལག་རིག་ཚན་ཞིག་ཡིན།
རིགས་དབྱེ། ཚན་རིག• ཉེར་སྤྱོད་ཚན་རིག
ཐེན་ཧྥུ་མིང་ཇ་ནི་སྤྱི་ལོ1993ལོར་བཙུགས་ཤིང་། དེ་ནི་ཇ་ལོ་རང་གིས་ཐོན་སྐྱེད་དང་ཕྱིར་འཚོང་། ཚན་རིག་ཞིབ་འཇུག རིག་གནས་བཅས་གཞི་གཅིག་ཏུ་སྦྲེལ་བའི་སྣ་འཛོམས་རང་བཞིན་གྱི་ཇ་ལོ་ལྕགས་ཐག་ལག་འབྲེལ་གྱི་ཆེད་འཚོང་ཁང་ཞིག་ཡིན་ལ། ཐེན་ཧྥུ་ཚོགས་པའི་མངའ་འོག་གི་ཁེ་ལས་ཤིག་ཡིན། དེའི་རྩ་བ་ཧྥུ་ཅན་དུ་ཚུགས་ཡོད་ལ་དྲི་ཞིམ་རྒྱལ་ཡོངས་ལ་ཁྱབ་པ། མིང་འཛམ་གླིང་ལ་སྙན་གྲགས་རྒྱས་པའི་ཚོང་གཉེར་བསམ་ཚུལ་བསྟན་ཡོད། ཁེ་ལས་འདི་བཙུགས་ནས་སྤྱི་ལོ2010ལོའི་ཟླ2པའི་ཚེས9བར་སྐམ་སའི་ས་ཁུལ་དུ་ཚོང་ཁང1007ལྷག་གསར་འཛུགས་བྱས་ཡོད།
རིགས་དབྱེ། ཚན་རིག• དཔལ་འབྱོར་རིག་པ།
པའོ་ཕོ(Blancpain)ནི་སྤྱི་ལོ1735ལོར་ཡ་ཁོ•པའོ་ཕོ(Jehan-Jacques Blancpain)ཡིས་གསར་གཏོད་བྱས་པ་ཡིན་ལ། ད་ལྟའི་བར་ལོ་ངོ300ལྷག་གི་ལོ་རྒྱུས་ལྡན། དེ་ནི་སུའེ་ཙེར་གྱི་ལོ་རྒྱུས་སྟེང་དུས་ཡུན་ཆེས་རིང་བའི་ཆུ་ཚོད་འཁོར་ལོའི་ཚོང་རྟགས་ཤིག་ཡིན་ལ། འཛམ་གླིང་སྟེང་དུ་ཆེས་ཐོག་མར་ཐོ་འགོད་བྱས་པའི་ཆུ་ཚོད་འཁོར་ལོའི་ཚོང་རྟགས་ཀྱང་ཡིན། པའོ་ཕོ(Blancpain)ནི་རྙོག་འཛིང་ཅན་གྱི་འཕྲུལ་ཆས་ཆུ་ཚོད་འཁོར་ལོའི་གྲས་ཡིན་ལ། འཛམ་གླིང་སྟེང་དུ་ཚང་མ་རང་བདག་གིས་ཇུས་འགོད་དང་ཞིབ་འཇུག་གསར་སྤེལ།
རིགས་དབྱེ། ཚན་རིག• དཔལ་འབྱོར་རིག་པ།
པའེ་ཧྲ་ནི་ཧུའུ་ནན་གྱི་ཐ་མག་གྲགས་ཅན་ཞིག་ཡིན། ཁ་མདོག་ནི་དཀར་པོ་ནས་མདོག་ནག་ཏུ་གྱུར་ཡོད། དེ་ལ་པའེ་ཧྲ་མཉེན་པོ་དང་དང་སྒམ་བུའི་པའེ་ཧྲ་གཉིས་དང་། སྤུས་ལེགས་པའེ་ཧྲ་རབས་དང་པོ་དང་གཉིས་པ། སྤུས་ལེགས་པའེ་ཧྲ་མཉེན་པོ་བཅས་ཡོད། རྒྱ་ཡིག་གི་མིང་། 白沙 རིགས་དབྱེ། པའེ་ཧྲ་མཉེན་པོ་སོགས། རིན་གོང་། སྒོར5-200ཡི་བར། ས་གནས། པའེ་ཧྲ། གསར་གཏོད་དུས་ཚོད། སྤྱི་ལོ1975ལོ། ཁོངས་གཏོགས་ཀུང་ཟི། ཧུའུ་ནན་ཐ་མག་བཟོ་ལས་ཚད་ཡོད་འགན་ལེན་ཀུང་ཟི།
རིགས་དབྱེ། ཚན་རིག• དཔལ་འབྱོར་རིག་པ།
རང་བྱུང་དཔལ་འབྱོར(Natural Economy) ཞེས་པ་དེ་སྟབས་བདེ་སྒོས་འབྲེལ་ན། རང་མཁོ་རང་འདང་གི་དཔལ་འབྱོར་གཉེར་སྟངས་ཙམ་ལས་ཚོང་ཟོང་གི་བརྗེ་རེས་མེད་པ་ཞིག་ཡིན། ཐོན་སྐྱེད་བྱེད་པ་ནི་ཐད་གར་ཐོན་སྐྱེད་བྱེད་མཁན་མི་སྒེར་རམ་ཡང་ན་དཔལ་འབྱོར་ལས་ཁུངས་ཀྱི་དགོས་མཁོ་སྐོང་བའི་ཆེད་དུ་ཡིན་པ་ལས། བརྗེ་རེས་ཀྱི་དཔལ་འབྱོར་རྣམ་པ་ནི་མིན། རང་བྱུང་དཔལ་འབྱོར་ནི་ཚོང་ཟོང་དཔལ་འབྱོར་གྱི་ལྟོས་ཟླར་གྱུར་བ་ཞིག་ཡིན་ལ། སྒེར་ལ་དབང་བའི་ལམ་ལུགས་དཔལ་འབྱོར་གྱི་སྣང་ཚུལ་ཞིག་ཡིན་ཞིང་། དེ་ནི་ཁྲོམ་རའི་གཞི་ཁྱོན་ཅུང་ཆུང་བའི་དུས་སྐབས་ཀྱི་དཔལ་འབྱོར་རྣམ་པ་ཞིག་ཡིན་པ་དང་།
རིགས་དབྱེ། ཚན་རིག• དཔལ་འབྱོར་རིག་པ།
སྤྱི་ཚོགས་འཕེལ་རྒྱས་ནི་སྤྱི་ཚོགས་གྲུབ་བྱེད་ཀྱི་རྒྱུ་སོ་སོ་འཕེལ་རྒྱས་དང་མཐོར་འདེགས་འབྱུང་བའི་འཕོ་འགྱུར་བརྒྱུད་རིམ་ལ་ཟེར་བ་ཡིན། འདི་ནས་གླེང་བའི་སྤྱི་ཚོགས་ནི་རང་བྱུང་ཁོར་ཡུག་དང་སྤྱི་ཚོགས་ཀྱི་གྲུབ་ཆ་ཁ་ཤས་ལས་ཁྱད་པར་ཕྱེས་ནས་བརྗོད་པ་ཡིན། རྒྱ་ཡིག་གི་མིང་། 社会发展 ཕྱི་ཡིག་གི་མིང་། social development འགྲེལ་བ། སྤྱི་ཚོགས་འཕེལ་རྒྱས་ནི་སྤྱི་ཚོགས་ཡོངས་སྔོན་ལ་བསྐྱོད་པའི་འགུལ་སྐྱོད་ཀྱི་བརྒྱུད་རིམ་ལ་ཟེར་བ་ཡིན། དེ་ལ་དོན་གཉིས་སུ་འདུ་བ་སྟེ། གཞུང་ཕྱོགས་ནི་སྤྱི་ཚོགས་ཀྱི་འོག་རིམ་ནས་གོང་རིམ་དུ་འཕེལ་བའི་འགུལ་སྐྱོད་དང་འཕེལ་རྒྱས་བརྒྱུད་རིམ་ལ་སྟོན་པ་ཡིན། འཕྲེད་ཕྱོགས་ནི་དམིགས་བསལ་གྱི་སྤྱི་ཚོགས་འཕེལ་རྒྱས་དུས་རིམ་ཁྲོད་སྤྱི་ཚོགས་
རིགས་དབྱེ། ཚན་རིག• ཉེར་སྤྱོད་ཚན་རིག
སྒེར་གཉེར་དཔལ་འབྱོར་ནི་ཐོན་སྐྱེད་རྒྱུ་ཆ་ངལ་རྩོལ་པ་སྒེར་ལ་དབང་བའི་རྨང་གཞིའི་སྟེང་། སྒེར་གཉེར་ངལ་རྩོལ་དང་སྒེར་མིས་ལས་གཉེར་བྱེད་པའི་སྒེར་དབང་ལམ་ལུགས་ཀྱི་དཔལ་འབྱོར་ཞིག་ཡིན། སྒེར་གཉེར་དཔལ་འབྱོར་གྱི་ཁྱབ་རྒྱ་ཆུང་བ་དང་། ལག་ཆ་ཉུང་བ། བེད་སྤྱོད་སྟབས་བདེ་བ། སྟབས་བསྟུན་ལས་གཉེར་བཅས་ཀྱི་ཁྱད་ཆོས་ལྡན། གཞི་རྩའི་སྟེང་དེ་ལ་བཤུ་གཞོག་གི་སྣང་ཚུལ་མེད་ཅིང་། དེ་ལ་མངོན་གསལ་གྱི་ཁྱད་ཆོས་གཉིས་ལྡན་ཏེ། དང་པོ་ནི། ཐོན་སྐྱེད་རྒྱུ་ཆ་དང་ངལ་རྩོལ་འབྲས་བུ་མི་སྒེར་ལ་དབང་བ། གཞན་དེ་ནི། ངལ་རྩོལ་པས་རང་ཉིད་ཀྱི་ངལ་རྩོལ་རྨང་གཞིར་འཛིན་པ་ཞིག་ཡིན།
རིགས་དབྱེ། ཚན་རིག• དཔལ་འབྱོར་རིག་པ།
གློག་རྒྱུན་འཇལ་ཆས་དང་གློག་ཞུ་ཆུང་བ་ཕྲེང་འབྲེལ་བྱས་ནས་གློག་འདོན་འཕྲུལ་འཁོར་གྱི་སྣེ་གཉིས་སུ་སྦྲེལ་ཏེ། གློག་འདོན་འཕྲུལ་འཁོར་གྱི་ཡུ་བ་བསྐོར་ན། ཁབ་ལེན་སྣེ་གཉིས་བར་གྱི་དཀྲིས་སྐུད་ཀྱང་དེ་དང་བསྟུན་ནས་འཁོར་འགུལ་བྱེད་པ་རེད། རྒྱ་ཡིག་གི་མིང་། 交变电流 ཕྱི་ཡིག་གི་མིང་། alternating current སྤེལ་འགྱུར། གློག་རྒྱུན་འཇལ་ཆས་དང་གློག་ཞུ་ཆུང་བ་ཕྲེང་འབྲེལ་བྱས་ནས་གློག་འདོན་འཕྲུལ་འཁོར་གྱི་སྣེ་གཉིས་སུ་སྦྲེལ་ཏེ། གློག་འདོན་འཕྲུལ་འཁོར་གྱི་ཡུ་བ་བསྐོར་ན། ཁབ་ལེན་སྣེ་གཉིས་བར་གྱི་དཀྲིས་སྐུད་ཀྱང་དེ་དང་བསྟུན་ནས་འཁོར་འགུལ་བྱེད་པ་རེད།
རིགས་དབྱེ། ཚན་རིག• རྩིས་དངོས་རྫས།
ལྡོག་འཕྲོའི་འོད་ཐིག་དང་། ཚུར་འཕྲོའི་འོད་ཐིག་མཚམས་ངོས་ཀྱི་གཏན་ཐིག་བཅས་ངོས་སྙོམས་གཅིག་གི་སྟེང་དུ་གནས་ཤིང་། ལྡོག་འཕྲོའི་འོད་ཐིག་དང་ཚུར་འཕྲོའི་འོད་ཐིག་སོ་སོ་གཏན་ཐིག་གི་ལོགས་གཉིས་སུ་གནས། ལྡོག་འཕྲོའི་ཟུར་ཚུར་འཕྲོའི་ཟུར་དང་འདྲ་མཚུངས་ཡིན། རྒྱ་ཡིག་གི་མིང་། 光 ཕྱི་ཡིག་གི་མིང་། light ལྡོག་འཕྲོ། ཉི་འོད་ཀྱིས་ཆུའི་ནང་གི་ཉ་དང་ཆུ་རྩྭ་གསལ་བོར་གཏོང་ཐུབ་པ་དང་། དུས་མཚུངས་སུ་ང་ཚོས་ཀྱང་ཆུ་ངོས་ནས་ཚ་ཟེར་ཆེ་བའི་ཉི་མའི་གཟུགས་བརྙན་མཐོང་ཐུབ། འདི་ལས་ཉི་འོད་མཁའ་རླུང་ནས་ཆུ་ངོས་སུ་འཕྲོ་སྐབས། འོད་ཁ་ཤས་ཆུའི་ནང་དུ་འཕྲོ་བ་དང་།
རིགས་དབྱེ། ཚན་རིག• རྩིས་དངོས་རྫས།
དངོས་བཀོལ་ཁྲོད་དུ་རྒྱུན་པར་སྤེལ་འགྱུར་གློག་རྒྱུན་གྱི་གློག་གནོན་བསྒྱུར་དགོས། གློག་འདོན་འཕྲུལ་འཁོར་ཆེ་གྲས་ཀྱིས་བཏོན་པའི་སྤེལ་རྒྱུག་གི་གློག་གནོན་ནི་ཝོལ་ཁྲི་ཕྲག་འགའ་ཡིན། འོན་ཀྱང་རྒྱང་ཐག་རིང་སར་གློག་འདྲེན་པར་ཝོལ་ཁྲི་ཚོ་བཅུ་ཕྲག་འགའི་གློག་གནོན་དགོས། གློག་སྤྱོད་སྒྲིག་ཆས་སྣ་ཚོགས་ལ་མཁོ་བའི་གློག་གནོན་ཡང་འདྲ་མཚུངས་མིན། གློག་སྒྲོན་དང་། གློག་ཐབ་སོགས་ཁྱིམ་སྤྱོད་གློག་ཆས་ལ་ཝོལ220Vཅན་གྱི་གློག་གནོན་དགོས་པ་དང་། འཁོར་སྟེགས་ཐོག་གི་འོད་འགྱེད་གློག་སྒྲོན་ལ36Vཅན་གྱི་བདེ་འཇགས་གློག་གནོན་དགོས། སྤྱིར་བཏང་གི་ཕྱེད་འདྲེན་གཟུགས་སྡུད་ཕབ་འཕྲུལ་འཁོར་གྱི་གློག་ཁུངས་གློག་གནོན10Vལས་མི་བརྒལ། བརྙན་འཕྲིན་འཕྲུལ་འཁོར་གྱི་བརྙན་སྦུག་ལ10000Vཡན་གྱི་གློག་གནོན་མཐོན་པོ་དགོས། གློག་གནོན་སྒྱུར་ཆས་འདི་རིགས་ལ་གནོན་འཕར་གློག་གནོན་སྒྱུར་ཆས་ཟེར།
རིགས་དབྱེ། ཚན་རིག• རྩིས་དངོས་རྫས།
ཀུན་སྤྱོད་དང་སྤྱི་ཚོགས་ཀྱི་འབྲེལ་བ། ཀུན་སྤྱོད་ཀྱི་སྤྱི་ཚོགས་ངོ་བོ་དང་ནུས་བ་ལ་ཞིབ་འཇུག་བྱེད་པའི་སྤྱི་ཚོགས་རིག་པའི་ཁོངས་གཏོགས་ཡན་ལག་གི་རིག་ཚན་ཞིག་ཡིན། ནུབ་ཕྱོགས་ས་ཆ་ནས་ཀུན་སྤྱོད་ཅེས་པའི་མིང་ཚིག་འདི་ལ་ཏིན་སྐད་ལསmoralisཡིན་པ་དང་། དེ་ལ་གོམས་སྲོལ་དང་ཡུལ་སྲོལ་གོམས་གཤིས། གཤིས་རྒྱུད་དང་གཤིས་ཀ སྤྱོད་ལམ་སོགས་ཀྱི་དོན་ཡང་ལྡན། རྒྱ་ཡིག་གི་མིང་། 道德社会学 ཁོངས་གཏོགས། སྤྱི་ཚོགས་རིག་པའི་ཡན་ལག་རིག་ཚན། ཞིབ་འཇུག་དམིགས་ཡུལ། ཀུན་སྤྱོད་སྤྱི་ཚོགས་ཀྱི་འབྲེལ་བ་ལ་ཞིབ་འཇུག་བྱེད་པ།
རིགས་དབྱེ། ཚན་རིག• ཉེར་སྤྱོད་ཚན་རིག
ལུང་ཅིང་ཇ་ནི་རྒྱ་རིགས་ཀྱི་སྲོལ་རྒྱུན་ཁྲོད་མིང་དུ་གྲགས་པའི་ཇ་ལྗང་རིགས་ཀྱི་གྲས་གཅིག་ཡིན། ཀྲེ་ཅང་ཧང་ཀྲོའུ་ཞིས་ཧུའུ་ལུང་ཅིང་སྡེ་བའི་རྒྱུད་དུ་ཐོན་སྐྱེད་བྱས་ཤིང་། ད་ལྟ་ལོ་ངོ་ཆིག་སྟོང་ཉིས་བརྒྱ་ལྷག་གི་ལོ་རྒྱུས་ལྡན། ལུང་ཅིང་ཇ་ལ་གཡུ་མདོག་གི་ཇ་མདོག་ལྡན་པ་དང་དྲི་ངད་ལྡང་བ། མངར་བའི་བྲོ་བ་ཞིམ་པ་ཡིན་ལ། ལྗང་མདོག དྲི་ཞིམ་པ། རོ་མངར་བ། དབྱིབས་མཛེས་བ་བཅས་ཀྱི་ཁྱད་ཆོས་བཞི་ལྡན་ནོ། །དུས་དེ་ནས་བཟུང་ཇ་དེར་ལུང་ཅིང་ཐོགས་ཡོད། ལུང་ཅིང་དེ་ཞིས་ཧུའུ་ཡི་ཞི་ཝུང་ཅ་རི་བོའི་ལུང་ཅིང་ཇ་ཡི་སྡེ་བ་རུ་གནས་ཡོད།
རིགས་དབྱེ། ཚན་རིག• དཔལ་འབྱོར་རིག་པ།
ལི་ཆུན་ནི་ཧང་ཀྲོའུ་ཐ་མག་བཟོ་གྲྭའི་ཚོང་རྟགས་རྙིང་བ་ཞིག་ཡིན། སྤྱི་ལོ1960ལོར་གསར་དུ་བཙུགས། སྤྱི་ལོ1995ལོར། ཚོང་རའི་དགོས་མཁོ་འཚམ་པའི་ཆེད་དུ་ཚོང་རྟགས་རྙིང་བ་དེ་བསྐྱར་བཟོ་བྱས་ལ། ཐོན་རྫས་ལ་རྒྱ་ཆེའི་འཛད་སྤྱོད་པའི་ཁས་ལེན་ཐོབ། ལི་ཆུན་གྱི་ཐོན་རྫས་ཇེ་མང་དུ་བཏང་བ་དང་ཚོང་ར་རྒྱ་སྐྱེད། ཚོང་རྟགས་མ་དངུལ་གསོག་འཇོག་བཅས་ཀྱིས་རིམ་བཞིན་འཕེལ་རྒྱས་སུ་སོང་། རྒྱ་ཡིག་གི་མིང་། 利群 གསར་གཏོད་དུས་ཚོད། སྤྱི་ལོ1960ལོར། ཁོངས་གཏོགས་ལས་རིགས།
རིགས་དབྱེ། ཚན་རིག• དཔལ་འབྱོར་རིག་པ།
ཡུས་ཞི་ནི་ཧུང་ཐ་ཐ་མག་ཚད་ཡོད་འགན་ལེན་ཀུང་ཟི་ཡིས་ཐོན་སྐྱེད་བྱས་པ་རེད། བཟོ་གྲྭ་དེ་ནི་སྤྱི་ལོ1956ལོར་གསར་དུ་བཙུགས་པ་ཡིན། རྒྱ་ཡིག་གི་མིང་། 玉溪 ཀུང་ཟི། ཧུང་ཐ་ཐ་མག་ཚད་ཡོད་འགན་ལེན་ཀུང་ཟི། མཚམས་སྦྱོར། ཡུས་ཞི་ནི་ཧུང་ཐ་ཐ་མག་ཚད་ཡོད་འགན་ལེན་ཀུང་ཟི་ཡིས་ཐོན་སྐྱེད་བྱས་པ་རེད། བཟོ་གྲྭའི་མིང་ནི་ཡུས་ཞི་ཐ་མག་བཟོ་གྲྭ་ཡིན། བཟོ་གྲྭ་དེ་ནི་སྤྱི་ལོ1956ལོར་གསར་དུ་བཙུགས་པ་ཡིན་ལ། སྤྱི་ལོ1958ལོར་བཟོ་གྲྭ་རྒྱ་བསྐྱེད་ནས་ཐ་མག་ཐོན་སྐྱེད་བྱས་པ་དང་།
རིགས་དབྱེ། ཚན་རིག• དཔལ་འབྱོར་རིག་པ།
པའོ་ལུང་ཉི་ཤེལ་ནི་དར་སྲོལ་ཁྱབ་ཁོངས་ནས་སྔོན་ཐོན་གྱི་ཇུས་འགོད་འདུ་ཤེས་ཉར་ཡོད། དར་སྲོལ་དང་མཛེས་བཟོ་ཇུས་འགོད་ཇེ་ཟབ་ཏུ་བཏང་ནས། འཛམ་གླིང་གི་དར་སྲོལ་ཅན་གྱི་འགྲོས་དང་བསྟུན་ཡོད། གསར་བཟོ་ཡི་སྒྱུ་རྩལ་བཀོལ་ནས་པའོ་ལུང་ཚོང་རྟགས་ཀྱིས་གསར་གཏོད་རྣམ་པ་ལ་འབད་བརྩོན་ལྷོད་མེད་གནང་བཞིན་པ་མཚོན། མིས་བཟོས་ཁོ་ནར་བརྟེན་ནས་རྒྱུ་ཆ་དང་ཇུས་འགོད་ཀྱི་རི་མོ་བཟོ་བ། དེས་པའོ་ལུང་མིག་ཤེལ་གྱི་ཚོར་འདུ་དང་མཛེས་པའི་བྲོ་བ་མྱོང་བ་དེ་གསལ་བཤད་བྱས་ཡོད། པའོ་ལུང་མིག་ཤེལ་གྱི་ཡིད་འཕྲོག་གི་ཇུས་འགོད་འདུ་ཤེས་དེ་ཉར་ཡོད།
རིགས་དབྱེ། ཚན་རིག• དཔལ་འབྱོར་རིག་པ།
ཀྲུང་གོའི་ཧའེ་ཨེར་ནི1984ལོར་བཙུགས། ལོ་ངོ30རིང་གི་གསར་ལས་གསར་རྙེད་བརྒྱུད་ནས་མ་རྩ་བུ་ལོན་འཇལ་མི་ཐུབ་པའི་ཁྱིམ་གཞི་ཞིག་ནས་འཛམ་གླིང་ཡོངས་ཀྱི་ཁྱིམ་སྤྱོད་གློག་ཆས་ཚོང་རྟགས་ཞིག་ཏུ་གྱུར་ཡོད། ཧའེ་ཨེར་གྱི་བློ་རྩ་བརྟན་པོས་ཡར་རྒྱས་བརྩོན་ལེན་བཅས་རིག་གནས་སྟོབས་ཆེན་པོ་ཞིག་བསྡུ་ལེན་གཙོར་བཟུང་ནས་ཁྱིམ་སྤྱོད་གློག་ཆས་ལས་རིགས་ཀྱི་ཐོན་རྫས་དང་ཞབས་ཞུའི་རྣམ་པ་ཡོད། ལས་ཀའི་ཁྲོད་འགྱུར་ལྡོག་ལ་རྒྱུན་ཆད་མེད་པ། ལས་སྒོའི་ཁྱབ་ཁོངས་གསར་བ་ཧུར་ཐག་གིས་རྒྱ་ཆེར་གཏོང་བ། ད་ལྟའི་འཚོ་བར་ཐག་གཅོད་ཀྱི་བསམ་ཕྱོགས་གསར་བ་ཁ་འབྱེད་དགོས། ལག་རྩལ་གསར་བ་དང་ཐོན་རྫས་གསར་བ། ཞབས་ཞུ་གསར་བ།
རིགས་དབྱེ། ཚན་རིག• དཔལ་འབྱོར་རིག་པ།
དངོས་དཔང་རིང་ལུགས་ཀྱིས་ཚོར་སྣང་ཉམས་མྱོང་གཙོ་བོར་འཛིན་པ་ཡིན། ནུབ་ཕྱོགས་གཏན་ཚིགས་རིག་པའི་ཕྱོགས་ཁག་གི་གཟུགས་འདས་རིག་པ་ཁས་མི་ལེན། དེ་བས་དངོས་དཔང་གཏན་ཚིགས་ཀྱང་ཟེར། དེ་བྱུང་བའི་དུས་ཚོད་ནི་དུས་རབས19ལོ་རབས30—40བར་གྱི་ཧྥ་རིན་སི་དང་དབྱིན་ཇི། ཧྥ་རིན་སིའི་གཏན་ཚིགས་རིག་པ་བ་དང་སྤྱི་ཚོགས་རིག་པའི་སྲོལ་བཏོད་མཁནAཁང་ཏིA.孔德སོགས་ཀྱིས་བཏོན་པ་ཡིན། 1830ལོ་ནས་མགོ་བརྩམས་ཏེ་ཁང་ཏི་ཡིས་སྔ་རྗེས་སུ《དངོས་དཔང་གཏན་ཚིགས་བསླབ་གཞི》སྤེལ་བ་དང་། དེ་ཡང་དངོས་དཔང་རིང་ལུགས་གྲུབ་པའི་མཚོན་རྟགས་ཡིན། ཁང་ཏི་གཙོ་བྱས་པའི་དངོས་དཔང་རིང་ལུགས་ལ་དངོས་དཔང་རིང་ལུགས་རྙིང་བ་ཟེར།
རིགས་དབྱེ། ཚན་རིག• ཉེར་སྤྱོད་ཚན་རིག
ཚོང་རའི་དཔལ་འབྱོར་ལམ་ལུགས་ནི་སྒེར་དབང་རྒྱུ་ནོར་ལ་འགན་སྲུང་དང་དཔལ་འབྱོར་རང་དབང་ལ་ཁག་ཐེག་བྱེད་པ་ཞིག་ཡིན། རྒྱ་ཡིག་གི་མིང་། 市场经济制度 ཕྱི་ཡིག་གི་མིང་། The system of market economy གཙོ་གཞི། ཚོང་ར། གྲུབ་རྐྱེན་གལ་ཆེན། སྒེར་དབང་རྒྱུ་ནོར་གྱི་བདག་དབང་ལ་འགན་སྲུང་དང་དཔལ་འབྱོར་རང་དབང་ལ་ཁག་ཐེག་བྱེད་པ། མཚམས་སྦྱོར་གནད་བསྡུས། (1) གུང་ཁྲན་རིང་ལུགས་ཀྱི་དཔལ་འབྱོར་ལམ་ལུགས། སྲིད་གཞུང་གིས་ཕྱོགས་ཡོངས་ནས་མི་དམངས་ཀྱི་དཔལ་འབྱོར་བྱ་འགུལ་ལ་ཇུས་གཏོགས་བྱེད་ཅིང་།
རིགས་དབྱེ། ཚན་རིག• དཔལ་འབྱོར་རིག་པ།
ཚན་རིག བརྡ་འགྲེལ 6337 ཡོད། |