མཚོ་ལྷོ་བོད་རིགས་རང་སྐྱོང་ཁུལ།
མཚོ་ལྷོ་བོད་རིགས་རང་སྐྱོང་ཁུལ་ནི་བོད་རིགས་གཙོ་བྱས་པའི་མི་རིགས་མང་བོ་འདུས་སྡོད་ཀྱི་ས་ཁུལ་ཞིག་ཡིན་ལ། མཚོ་སྔོན་ཞིང་ཆེན་གྱི་ཁོངས་གཏོགས་བོད་རིགས་རང་སྐྱོང་ཁུལ་དྲུག་གི་ཡ་གྱལ་ཡིན་ཞིང་། སྤྱིའི་རྒྱ་ཁྱོན་ལ་སྤྱི་ལེ་གྲུ་བཞི་མ་ཁྲི4.6ཡོད། དེའི་མངའ་ཁོངས་སུ་གསེར་ཆེན་རྫོང་དང་ཁྲི་ཀ་རྫོང་། བྲག་དཀར་རྫོང་། མང་རྫོང་། འབའ་རྫོང་བཅས་རྫོང་ཁག་ལྔ་འདུ་བ་དང་། ཁྱོན་བསྡོམས་ཡུལ་ཚོ་དང་གྲོང་རྡལ41ཡོད། གཞན་མཚོ་ལྷོ་ཞེས་པ་ནི་མཚོ་སྔོན་པོའི་ལྷོ་ཕྱོགས་སུ་ཆགས་ཡོད་པས་ན་དེ་ལྟར་དུ་ཐོགས་པ་ཡིན།
རྨ་ལྷོ་བོད་རིགས་རང་སྐྱོང་ཁུལ།
རྨ་ལྷོ་བོད་རིགས་རང་སྐྱོང་ཁུལ་ནི་མཚོ་སྔོན་ཞིང་ཆེན་གྱི་ཤར་ལྷོའི་ཕྱོགས་སུ་ཡོད་དེ། རྨ་ཀླུང་དགུ་འཁྱིལ་གྱི་ཁུགས་པ་དང་པོའི་ས་རུ་ཡོད་ཅིང་། ཤར་ལྷོའི་ཕྱོགས་ནི་ཀན་སུའུ་ཞིང་ཆེན་ཀན་ལྷོ་ཁུལ་གྱི་བསང་ཆུ་དང་ཀླུ་ཆུ། རྨ་ཆུ་བཅས་རྫོང་གསུམ་དང་མཚོ་སྔོན་ཞིང་ཆེན་མགོ་ལོག་ཁུལ་གྱི་རྨ་ཆེན་རྫོང་དང་ཐག་ཉེ་བ་ཡིན་ལ། ནུབ་བྱང་གི་ཕྱོགས་ནི་མཚོ་སྔོན་མཚོ་ལྷོ་ཁུལ་གྱི་འབའ་རྫོང་དང་ཁྲི་ཀ་རྫོང་གཉིས་དང་། མཚོ་ཤར་ས་ཁུལ་གྱི་བ་ཡན་དང་ཡ་རྫི་རྫོང་གཉིས་ལ་འབྲེལ་ཡོད། གཞན་ཁུལ་མི་དམངས་སྲིད་གཞུང་ནི་རེབ་གོང་རྫོང་ཐོག་ཏུ་ཡོད་ཅིང་། ཁུལ་ཡོངས་ཀྱི་སྤྱིའི་རྒྱ་ཁྱོན་ལ་སྟོང་སྨི་གྲུ་བཞི་མ17921ཡོད།
ཀན་ལྷོ་བོད་རིགས་རང་སྐྱོང་ཁུལ།
ཀན་ལྷོ་བོད་རིགས་རང་སྐྱོང་ཁུལ་ནི་ཀྲུང་གོའི་བོད་རང་སྐྱོང་ཁུལ་བཅུའི་གྲས་ཀྱི་གཅིག་ཡིན་ལ། དེ་ནི་ཀན་སུའུ་ཞིང་ཆེན་གྱི་ལྷོ་ནུབ་རྒྱུད་དུ་ཡོད་དེ། མདོ་དབུས་མཐོ་སྒང་གི་བྱང་ཤར་མཐའ་མཚམས་དང་ས་སེར་མཐོ་སྒང་ནུབ་རྒྱུད་ཀྱི་བར་བརྒལ་ས་ཁུལ་དུ་ཡོད་ཅིང་། མཚོ་འཕགས་ལ་སྨི2960ཡོད་པ་དང་། ཆ་སྙོམས་ཀྱི་དྲོད་ཚད་ནི1.7℃ཡིན་ཏེ། དཔེ་མཚོན་གྱི་སྐམ་ས་ཆེན་པོ་རང་བཞིན་གྱི་ནམ་ཟླའི་རིགས་ཡིན། དེ་ཡང་སྲིད་འཛིན་ས་ཁོངས་ནི་ཀན་སུའུ་ཞིང་ཆེན་གྱི་ལྷོ་རྒྱུད་དུ་ཡོད་པར་མ་ཟད། མི་རིགས་གཙོ་བོ་ནི་བོད་རིགས་ཡིན་པས། ཀན་ལྷོ་བོད་རིགས་རང་སྐྱོང་ཁུལ་ཞེས་ཐོགས་པ་ཡིན། ཀན་ལྷོ་ཁུལ་གྱི་ལྷོ་ཕྱོགས་ནི་སི་ཁྲོན་ཞིང་ཆེན་གྱི་རྔ་བ་ཁུལ་དང་འབྲེལ་ནས་ཡོད་པ་དང་། ལྷོ་ནུབ་ཕྱོགས་ནི་མཚོ་སྔོན་ཞིང་ཆེན་གྱི་རྨ་ལྷོ་དང་མགོ་ལོག་ཁུལ་གཉིས་ལ་འབྲེལ་ཡོད་ཅིང་། ཤར་དང་བྱང་རྒྱུད་ནི་ལུང་ནན་དང་ཏེང་ཞི་གྲོང་ཁྱེར་གཉིས་དང་། ཀ་ཆུ་ཁུལ་བཅས་དང་ཐག་ཉེ་བ་ཡིན་ལ། ཤར་གྱི་གཞུང་ཐིག100°46′～104°44′དང་བྱང་གི་འཕྲེད་ཐིག33°06′～36°10′ཡི་བར་དུ་གནས་པ་ཡིན། གཞན་ཁོངས་གཏོགས་ས་ཁུལ་ལ་བཱ་ཙེ་དང་ཅོ་ནེ། ཐེ་བོ། འབྲུག་ཆུ། བསང་ཆུ། རྨ་ཆུ། ཀླུ་ཆུ་བཅས་རྫོང་བདུན་ཡོད་ཅིང་། ཁུལ་ཡོངས་ཀྱི་སྤྱིའི་རྒྱ་ཁྱོན་ལ་སྟོང་སྨི་གྲུ་བཞི་མ40201ཡོད་པ་དང་། མི་གྲངས་ནི་བདུན་འབུམ་སུམ་ཁྲི་ཡིན་ལ། ཁུལ་སྲིད་གཞུང་ནི་གཙོས་གྲོང་ཁྱེར་དུ་ཡོད། ཀན་ལྷོ་ཁུལ་དུ་བོད་རིགས་དང་རྒྱ་རིགས། ཧུའེ་རིགས། ཧོར་རིགས། སོག་རིགས་སོགས་མི་རིགས24ཡོད་པ་དང་། བོད་ཀྱི་རྡུང་ལེན་རིག་གནས་ཀྱི་ཕ་ས་ཡིན། དེ་ཡང་གཙོས་གྲོང་ཁྱེར་ནི་ཀན་སུའུ་ཞིང་ཆེན་གྱི་ལྷོ་ནུབ་རྒྱུད་དུ་ཡོད་དེ། ཀན་སུའུ་དང་མཚོ་སྔོན། སི་ཁྲོན་བཅས་ཞིང་ཆེན་གསུམ་གྱི་ས་མཚམས་སུ་ཡོད་ལ། ཁུལ་ཡོངས་ཀྱི་ཆབ་སྲིད་དང་དཔལ་འབྱོར། རིག་གནས། ཚན་རྩལ། དངུལ་རྩ་བཅས་ཀྱི་ལྟེ་བར་གྱུར་ཡོད།
དཀར་མཛེས་བོད་རིགས་རང་སྐྱོང་ཁུལ།
དཀར་མཛེས་བོད་རིགས་རང་སྐྱོང་ཁུལ་གྱི་མིང་བསྡུས་ན་དཀར་མཛེས་ཞེས་འབོད་པ་ཡིན་ལ། དེ་ནི་སི་ཁྲོན་ཞིང་ཆེན་གྱི་ནུབ་རྒྱུད་དང་མདོ་དབུས་མཐོ་སྒང་གི་ཤར་ལྷོའི་མཐའ་མཚམས་སུ་ཡོད་ཅིང་། ཁུལ་ཡོངས་ཀྱི་སྤྱིའི་རྒྱ་ཁྱོན་ལ་སྤྱི་ལེ་གྲུ་བཞི་མ15300ཡོད། ཡང་ཁོངས་གཏོགས་ས་ཁུལ་ལ་དར་མདོའམ་རྫོང་རིམ་པའི་གྲོང་ཁྱེར1ཡོད་པ་དང་། ལྕགས་ཟམ་ཁ་དང་རོང་བྲག་སོགས་རྫོང17ཡོད། ཡུལ་ཚོའམ་གྲོང་རྡལ325ཡོད། སྲིད་འཛིན་སྡེ་བ2679ཡོད། ཁུལ་སྲིད་གཞུང་ནི་དར་མདོ་གྲོང་ཁྱེར་དུ་ཡོད་པ་དང་། ཁུལ་ཡོངས་ཀྱི་ཆབ་སྲིད་དང་དཔལ་འབྱོར། རིག་གནས་བཅས་ཀྱི་ལྟེ་བ་ཡིན་ལ། དར་མདོ་མཛའ་གཞས་ཞེས་པའི་གླུ་དབྱངས་སྙན་མོ་དེའི་རྐྱེན་གྱིས། རྒྱལ་ཁབ་ཕྱི་ནང་ཀུན་ལ་གྲགས་པ་དང་། མཛའ་གཞས་ཀྱི་ཕ་ས་ཞེས་པའི་མཚན་སྙན་ཐོབ།
དཔའ་རིས་བོད་རིགས་རང་སྐྱོང་རྫོང་།
དཔའ་རིས་བོད་རིགས་རང་སྐྱོང་རྫོང་ནི་ཀན་སུའུ་ཞིང་ཆེན་ཝུའུ་ཝེ་གྲོང་ཁྱེར་གྱི་ཁོངས་གཏོགས་རྫོང་ཞིག་ཡིན་ལ། དེ་ནི་ཀྲུང་ཧྭ་མི་དམངས་སྤྱི་མཐུན་རྒྱལ་ཁབ་བཙུགས་རྗེས་ཆེས་ཐོག་མར་མི་རིགས་ས་ཁོངས་སུ་རང་སྐྱོང་ལག་བསྟར་བྱས་པའི་ས་ཁུལ་ཡིན་ཞིང་། དཔའ་རིས་ཞེས་པ་ནི་དཔའ་བོའི་རིས་ནས་ཆད་པའི་དོན་ལ་འཇུག་པ་ཡིན། དཔའ་རིས་རྫོང་ནི་ཀན་སུའུ་ཞིང་ཆེན་གྱི་དབུས་རྒྱུད་དང་ཝུའུ་ཝེ་གྲོང་ཁྱེར་གྱི་ལྷོ་རྒྱུད་དུ་ཡོད་པ་ཡིན་ལ། ལིང་ཇུ་སྡེ་བཞི་དང་མདོ་ལ་རི་བོའི་ཤར་སྣེ་རུ་ཡོད་པ་ཡིན་ཏེ། ཤར་ཕྱོགས་ནི་ཅིང་ཐའེ་རྫོང་ལ་འབྲེལ་ཡོད་པ་དང་། ནུབ་ཕྱོགས་ནི་མཚོ་སྔོན་ཞིང་ཆེན་གྱི་རྒྱ་མདོ་དང་དགོན་ལུང་། གྲོ་ཚང་བཅས་རྫོང་གསུམ་ལ་ཐག་ཉེ་ཞིང་། ལྷོ་ཕྱོགས་ནི་ཡུང་ཏེང་རྫོང་དང་འབྲེལ་ཡོད། ཡང་བྱང་ཕྱོགས་ནི་ལིང་ཀྲོའུ་དང་ཀུའུ་ལང་རྫོང་གཉིས་ལ་ཐུག་ཡོད་པ་དང་། ནུབ་བྱང་གི་ཕྱོགས་ནི་སུའུ་ནན་དང་འབྲེལ་ཡོད། སྤྱི་ལོ2011ལོའི་ལོ་མཇུག་བར་དུ། རྫོང་ཡོངས་ཀྱི་སྤྱིའི་རྒྱ་ཁྱོན་ལ་སྤྱི་ལེ་གྲུ་བཞི་མ7149ཡོད་ཅིང་། ཁོངས་གཏོགས་ས་ཁུལ་ལ་གྲོང་རྡལ9དང་ཡུལ་ཚོ10ཡོད་ལ། མི་གྲངས་ལ215200ཡོད་པ་དང་། མི་རིགས28ཡོད་པ་ཡིན་ལ། བོད་རིགས་ཀྱི་མི་གྲངས་ཀྱི་མི་རིགས་གྲངས་ཉུང་གི་མི་གྲངས་ཀྱི97.14% ཟིན་ཡོད།
བདེ་ཆེན་བོད་རིགས་རང་སྐྱོང་ཁུལ།
བདེ་ཆེན་བོད་རིགས་རང་སྐྱོང་ཁུལ་ནི་ཡུན་ནན་ཞིང་ཆེན་གྱི་རང་སྐྱོང་ཁུལ8ཀྱི་གྲས་ཤིག་དང་སེམས་ཀྱི་ཉི་ཟླའི་ལྟེ་བའི་གྲོང་ཁྱེར་ཞིག་རེད། ཡུན་ནན་ཞིང་ཆེན་གྱི་ནུབ་བྱང་རྒྱུད་དང་། ཡུན་ནན། བོད་ལྗོངས། སི་ཁྲོན་བཅས་ཞིང་ཆེན་དང་རང་སྐྱོང་ལྗོངས་གསུམ་གྱི་འབྲེལ་མཚམས་སུ་གནས་པ་དང་། མཚོ་བོད་ས་མཐོའི་ལྷོ་བྱང་གི་འཕྲེད་རྒྱུག་རི་རྒྱུད་ཁག་གཅིག་ཏུ་ཁྱབ་ཅིང་། འབྲི་ཆུ་དང་། རྫ་ཆུ། རྒྱལ་མོ་རྔུལ་ཆུ་བཅས་རྒྱལ་ཁབ་རིམ་པའི་མཛེས་ལྗོངས་ཁུལ་གྲགས་ཅན་གྱི་དབུས་སུ་གནས་ཤིང་། རྫ་ཆུ་དང་འབྲི་ཆུ་བྱང་ཕྱོགས་ནས་ལྷོ་ཕྱོགས་སུ་ཁྱབ་པ་དང་། སྤྱིའི་རྒྱ་ཁྱོན་སྟོང་སྨི་གྲུ་བཞི་མ23870ཟིན་པ་བཅས་རེད། བདེ་ཆེན་བོད་རིགས་རང་སྐྱོང་ཁུལ་དུ་རྫོང(བདེ་ཆེན་རྫོང)1དང་། རང་སྐྱོང་རྫོང(ཝེ་ཞི་ལི་སུའུ་རིགས་རང་སྐྱོང་རྫོང)1 རྫོང་རིམ་པའི་གྲོང་ཁྱེར(སེམས་ཀྱི་ཉི་ཟླ་གྲོང་ཁྱེར)1ལ་དོ་དམ་བྱས་ཡོད། བདེ་ཆེན་བོད་རིགས་རང་སྐྱོང་ཁུལ་གྱི་མངའ་ཁོངས་སུ་མི་རིགས26ཡོད་པ་དང་། མི་སྟོང་ཡན་གྱི་བོད་རིགས་དང་། ལི་སུའུ་རིགས། རྒྱ་རིགས། འཇང་རིགས། པའེ་རིགས། ཧུའེ་རིགས། དབྱིས་རིགས། མིའོ་རིགས། ཕུའུ་སྨི་སོགས་མི་རིགས9ཡོད།
མགོ་ལོག་བོད་རིགས་རང་སྐྱོང་ཁུལ།
མགོ་ལོག་བོད་རིགས་རང་སྐྱོང་ཁུལ་ནི་མཚོ་སྔོན་ཞིང་ཆེན་གྱི་ཤར་ལྷོའི་ཕྱོགས་སུ་ཡོད་ལ། ཤར་གྱི་གཞུང་ཐིག97°54′-101°50′དང་བྱང་གི་འཕྲེད་ཐིག32°31′-35°40 ཡི་བར་དུ་གནས་ཤིང་། ཁུལ་ཡོངས་ཀྱི་སྤྱིའི་རྒྱ་ཁྱོན་ལ་སྟོང་སྨི་གྲུ་བཞི་མ76312ཡོད། གཞན་ཁུལ་མི་དམངས་སྲིད་གཞུང་ནི་རྨ་ཆེན་རྫོང་ཐོག་ཏུ་ཡོད། མགོ་ལོག་ཁུལ་གྱི་ཐོན་ཁུངས་ཧ་ཅང་ཕུན་སུམ་ཚོགས་པ་ཡིན་ཏེ། གཙང་བོ་ཆེ་ཆུང36ཡོད་པ་དང་། ཆུ་བོའི་བཞུར་རྒྱུན་གྱི་རིང་ཚད་ལ་སྤྱི་ལེ3300ལྷག་ཡོད་ཅིང་། སོ་སོར་རྨ་ཆུ་དང་འབྲི་ཆུ་གཉིས་ཀྱི་ནང་དུ་འབབ་ཀྱིན་ཡོད།
མཚོ་ནུབ་སོག་རིགས་བོད་རིགས་རང་སྐྱོང་ཁུལ།
མཚོ་ནུབ་སོག་རིགས་བོད་རིགས་རང་སྐྱོང་ཁུལ་ནི་མཚོ་སྔོན་ཞིང་ཆེན་གྱི་ནུབ་རྒྱུད་དུ་ཡོད་པ་དང་། མཚོ་སྔོན་ཞིང་ཆེན་གྱི་ཁོངས་སུ་གཏོགས་པའི་རང་སྐྱོང་ཁུལ་ཞིག་ཡིན་ལ། མཚོ་སྔོན་པོའི་ནུབ་ཕྱོགས་སུ་ཡོད། བྱང་ཕྱོགས་སུ་ཀན་སུའུ་ཞིང་ཆེན་གྱི་ཅིའུ་ཆོན་གྲོང་ཁྱེར་ལ་ཐག་ཉེ་བ་དང་། ནུབ་ཕྱོགས་སུ་ཞིན་ཅང་ཡུ་གུར་རིགས་རང་སྐྱོང་ལྗོངས་ཀྱི་པ་དབྱིན་ཀུའོ་སོག་རིགས་རང་སྐྱོང་ཁུལ་དང་འབྲེལ་ནས་ཡོད་ཅིང་། ལྷོ་ཕྱོགས་སུ་མཚོ་སྔོན་ཞིང་ཆེན་གྱི་ཡུལ་ཤུལ་དང་མགོ་ལོག་ཁུལ་གཉིས་ལ་འབྲེལ་ཡོད་ལ། ཤར་ཕྱོགས་སུ་མཚོ་སྔོན་ཞིང་ཆེན་གྱི་མཚོ་བྱང་དང་མཚོ་ལྷོ་ཁུལ་གཉིས་ལ་ཐག་ཉེ་བ་ཡིན། དེ་ནི་མཚོ་སྔོན་དང་ཀན་སུའུ་ཞིང་ཆེན་གཉིས་དང་། བོད་རང་སྐྱོང་ལྗོངས། ཞིན་ཅང་ཡུ་གུར་རིགས་རང་སྐྱོང་ལྗོངས་བཅས་ཕན་ཚུན་འགྲོ་འོང་གི་ལྟེ་གནས་ས་ཁུལ་ཡིན། ཁོངས་གཏོགས་ས་ཁུལ་ལ་རྫོང་རིམ་པའི་གྲོང་ཁྱེར་གཉིས་དང་རྫོང་གསུམ། རྫོང་རིམ་པའི་སྲིད་འཛིན་ཨུ་ཡོན་ལྷན་ཚོགས་གསུམ་བཅས་ཡོད་ཅིང་། ཁུལ་ཡོངས་ཀྱི་སྤྱིའི་རྒྱ་ཁྱོན་ལ་སྟོང་སྨི་གྲུ་བཞི་མ325785ཡོད་པ་དང་། མི་གྲངས་ལ380000ཡོད་ལ། ཤར་རྒྱུད་ཀྱི་རྫོང་གསུམ་དང་གྲོང་ཁྱེར་གཅིག་ནི་ཞིང་ཕྱུགས་ལས་ས་ཁུལ་ཡིན་པ་དང་། ནུབ་རྒྱུད་ཀྱི་གྲོང་ཁྱེར་གཅིག་དང་སྲིད་འཛིན་ཨུ་ཡོན་ལྷན་ཚོགས་གསུམ་ནི་གཏེར་ཁུལ་ཡིན། གཞན་ཁུལ་མི་དམངས་སྲིད་གཞུང་ནི་གཏེར་ལེན་ཁ་གྲོང་ཁྱེར་དུ་ཡོད།
མཚོ་བྱང་བོད་རིགས་རང་སྐྱོང་ཁུལ།
མཚོ་བྱང་བོད་རིགས་རང་སྐྱོང་ཁུལ་ནི་བོད་རིགས་གཙོ་བྱས་པའི་མི་རིགས་མང་པོ་འདུས་སྡོད་བྱས་ཡོད་པའི་ས་ཁུལ་ཞིག་ཡིན། མཚོ་སྔོན་ཞིང་ཆེན་གྱི་བོད་རིགས་རང་སྐྱོང་ཁུལ་དྲུག་གི་གྲས་ཀྱི་གཅིག་ཡིན། སྤྱིའི་རྒྱ་ཁྱོན་ལ་སྤྱི་ལེ་གྲུ་བཞི་མ34068.44ཡོད། མངའ་ཁོངས་སུ་འཇུ་ལག་རྫོང་དང་མདོ་ལ་རྫོང་། རྐང་ཚ་རྫོང་། མདའ་བཞི་རྫོང་བཅས་རྫོང་བཞི་དང་ཞིང་ར་གཅིག་སྟེ་མཚོ་སྔོན་པོ་ཞིང་ར་བཅས་ཡོད། ཁྱོན་སྡོམ་ཡུལ་ཚོ19དང་གྲོང་རྡལ11ཡོད་པ་དང་སྡེ་དམངས་ཨུ་ཡོན་ལྷན་ཁང214ཡོད། མཚོ་བྱང་ཁུལ་ཞེས་པའི་མིང་ནི་སྙན་པའི་གྲགས་པ་ཕྱོགས་ཀྱི་མཐའ་ལ་འཕུར་བའི་མཚོ་ཁྲི་ཤོར་རྒྱལ་མོའམ་ཡོངས་གྲགས་སུ་མཚོ་སྔོན་པོ་རུ་འབོད་པའི་མཚོ་མོ་དེའི་བྱང་ཕྱོགས་ཀྱི་ཕང་བར་ཆགས་པས་མིང་དེ་ལྟར་ཐོགས་སོ། །
མུ་ལི་བོད་རིགས་རང་སྐྱོང་རྫོང་།
མུ་ལི་བོད་རིགས་རང་སྐྱོང་རྫོང་ནི་སི་ཁྲོན་ཞིང་ཆེན་གྱི་ལྷོ་ནུབ་མཐའ་མཚམས་སུ་ཡོད་པ་དང་། ལིང་ཧྲན་དབྱིས་རིགས་རང་སྐྱོང་ཁུལ་གྱི་ནུབ་བྱང་དུ་ཡོད་ཅིང་། ཤར་གྱི་གཞུང་ཐིག100°03′～101°40′དང་བྱང་གི་འཕྲེད་ཐིག27°40′～29°10′བར་དུ་གནས་པ་ཡིན། སྤྱི་ལོ2011ལོའི་ལོ་མཇུག་ཏུ། རྫོང་ཡོངས་ཀྱི་སྤྱིའི་མི་གྲངས་ནི137262ཡིན་པ་དང་། སྤྱིའི་རྒྱ་ཁྱོན་ལ་སྟོང་སྨི་གྲུ་བཞི་མ13246.38ཡོད་ལ། ཤར་ལྷོའི་སྲིད་འཛིན་ས་ཁོངས་མཐའ་མཚམས་ཀྱི་རིང་ཚད་ལ་སྤྱི་ལེ217.75ཡོད་པ་དང་། ནུབ་བྱང་གི་སྲིད་འཛིན་ས་ཁོངས་མཐའ་མཚམས་ཀྱི་རིང་ཚད་ལ་སྤྱི་ལེ520.7ཡོད་ཅིང་། ལྷོ་ནུབ་ཀྱི་སྲིད་འཛིན་ས་ཁོངས་མཐའ་མཚམས་ཀྱི་རིང་ཚད་ལ་སྤྱི་ལེ134.81ཡོད། དེ་ཡང་ཤར་ཕྱོགས་ནི་ཉག་ཆུ་བརྒལ་བ་དང་། ནུབ་ཕྱོགས་སུ་གངས་དཀར་རི་བོ་ལ་ཐུག་ཡོད་ལ། ལྷོ་ཕྱོགས་ནི་འབྲི་ཆུ་ལ་ཐག་ཉེ་ཞིང་། བྱང་ཕྱོགས་ནི་དཀར་མཛེས་ཁུལ་ལ་ཐུག་ཡོད།
ཡུལ་ཤུལ་བོད་རིགས་རང་སྐྱོང་ཁུལ།
ཡུལ་ཤུལ་བོད་རིགས་རང་སྐྱོང་ཁུལ་ནི་མཚོ་སྔོན་ཞིང་ཆེན་གྱི་མི་རིགས་རང་སྐྱོང་ཁུལ་དང་པོ་དང་རྒྱལ་ཡོངས་ཀྱི་གཉིས་པར་བགྲངས་པ་ཡིན་ལ། དེ་ནི་མཚོ་སྔོན་ཞིང་ཆེན་གྱི་མདོ་དབུས་མཐོ་སྒང་གི་ལྟེ་བ་རྨ་འབྲི་རྫ་གསུམ་གྱི་འགོ་ཁུངས་སུ་ཡོད་ཅིང་། ཆ་སྙོམས་ཀྱི་མཚོ་འཕགས་ནི་སྨི42000ཡན་ཡིན། དེ་ཡང་ཤར་གྱི་གཞུང་ཐིག89°27′～97°39′དང་བྱང་གི་འཕྲེད་ཐིག31°45′～36°10′བར་དུ་གནས་ཏེ། ཁུལ་ཡོངས་ཀྱི་ཤར་ནུབ་ཀྱི་རིང་ཚད་ལ་སྤྱི་ལེ738ཡོད་པ་དང་། ལྷོ་བྱང་གི་ཞེང་ལ་སྤྱི་ལེ406ཡོད་པ་ཡིན། ཡང་ཁུལ་ཡོངས་ཀྱི་སྤྱིའི་རྒྱ་ཁྱོན་ལ་སྤྱི་ལེ་གྲུ་བཞི་མ267000ཡོད་པ་དང་། མཚོ་སྔོན་ཞིང་ཆེན་གྱི་སྤྱིའི་རྒྱ་ཁྱོན་གྱི37.2% ཟིན་ཡོད། གཞན་མངའ་ཁོངས་ལ་གྲོང་ཁྱེར1དང་རྫོང5 གྲོང་རྡལ10 ཡུལ་ཚོ35 སྡེ་བ257བཅས་ཡོད། ཡུལ་ཤུལ་ཁུལ་ནི་སྤྱི་ལོ1951ལོའི་ཟླ12པར་བཙུགས་པ་ཡིན་ཏེ། རྒྱལ་ཡོངས་ཀྱི་མི་རིགས་གྲངས་ཉུང་གི་རང་སྐྱོང་ཁུལ་ཁྲོད་ཀྱི་མི་རིགས་གཙོ་བོའི་སྡུར་ཚད་ཆེས་མཐོ་བ་དང་། མཚོ་འཕགས་ཆེས་མཐོ་བ། ཆ་སྙོམས་ཀྱི་མི་གྲངས་ཆེས་མང་བ། སྐྱེ་ཁམས་གནས་ཡུལ་གལ་འགངས་ཆེ་བའི་རང་སྐྱོང་ཁུལ་ཞིག་ཡིན་ལ། འབྲི་ཆུ་དང་རྨ་ཆུ། རྫ་ཆུ་བཅས་གཙང་བོ་ཆེན་པོ་གསུམ་གྱི་འགོ་ཁུངས་ཡིན་ཞིང་། རྨ་འབྲི་རྫ་གསུམ་རང་བྱུང་སྲུང་སྐྱོབ་ས་ཁུལ་དང་ཨ་ཆེན་གངས་རྒྱབ་རང་བྱུང་སྲུང་སྐྱོབ་ས་ཁུལ་གཉིས་ཡོད།
སྣེ་གདོང་རྫོང་།
སྣེ་གདོང་རྫོང་ནི་བོད་རང་སྐྱོང་ལྗོངས་ལྷོ་ཁ་ས་ཁུལ་གྱི་མངའ་ཁོངས་སུ་གཏོགས་ཤིང་། བོད་ལྗོངས་ཀྱི་ལྷོ་དབུས་དང་གངས་ཏི་སིའི་ལྷོ་ཕྱོགས། ཡར་ཀླུང་གཙང་པོའི་བར་རྒྱུད་དུ་ཆགས་པ་སྟེ། བོད་རང་སྐྱོང་ལྗོངས་ཀྱི་ལྷོ་རྒྱུད་ཡར་ཀླུང་གཙང་པོ་དང་ཡར་ལྷ་ཤམ་པོའི་ཆུ་གཉིས་འཛོམ་སར་ཡོད། སྤྱིའི་རྒྱ་ཁྱོན་ལ་སྤྱི་ལེ་གྲུ་བཞི་མ་སྟོང་སྨི2184.98དང་། སྤྱིའི་མི་འབོར59615(2010ལོའི་བསྡོམས་རྩིས)ཡོད། རྫོང་མི་དམངས་སྲིད་གཞུང་རྩེད་ཐང་གྲོང་བརྡལ་དུ་ཆགས་ལ། ལྷོ་ཁ་ས་ཁུལ་སྲིད་འཛིན་ཀུང་ཧྲུའུ་སྡོད་གནས་ཡིན། ཡུལ་འདིར་བོད་ལྗོངས་ཀྱི་འབྲུ་མཛོད་ཅེས་པའི་མཚན་སྙན་གསོལ་ཡོད།
སྡེ་རོང་།
ཀྲུང་གོའི་ནུབ་རྒྱུད་ཀྱི་ཉི་མ་ལུང་པ་སྡེ་རོང་རྫོང་ནི་དཀར་མཛེས་ཁུལ་གྱི་ལྷོ་སྒོ་ཆེན་པོ་ཡིན་པ་དང་མངའ་ཁོངས་རྒྱ་ཁྱོན་སྤྱི་ལེ་གྲུ་བཞི་མ2869ཡོད། རྫོང་ཡོངས་ལ་མི་གྲངས་ཁྲི2.5ཡོད་པ་དང་བོད་རིགས་ནི་གཙོ་བོའི་མི་རིགས་ཡིན་པས་བརྒྱ་ཆའི97ཟིན་ཡོད། ད་དུང་རྒྱ་རིགས་དང་འཇང་རིགས་སོགས་མི་རིགས་མང་པོ་ཡོད།
སེམས་ཀྱི་ཉི་ཟླ།
སེམས་ཀྱི་ཉི་ཟླ་ནི་ཡུན་ནན་ཞིང་ཆེན་བདེ་ཆེན་བོད་རིགས་རང་སྐྱོང་ཁུལ་ཁོངས་ཀྱི་རྫོང་རིམ་པའི་གྲོང་ཁྱེར་དང་རང་སྐྱོང་ཁུལ་གྱི་སྲིད་གཞུང་སྡོད་གནས་ཡིན་ལ། ཡུན་ནན་ཞིང་ཆེན་གྱི་ནུབ་བྱང་ཕྱོགས་སུ་ཆགས་ཤིང་། ཡུན་ནན་དང་སི་ཁྲོན། བོད་ལྗོངས་བཅས་ལྗོངས་ཞིང་གསུམ་གྱི་འབྲེལ་མཚམས་ཡིན་པར་མ་ཟད། འཛམ་གླིང་གི་རང་བྱུང་ཤུལ་བཞག་ཡུལ་ཁོངས་ཏེ་གཙང་བོ་གསུམ་གཅིག་ཏུ་བཞུར་བའི་མཛེས་ལྗོངས་ཆགས་ཡུལ་ཡིན། སེམས་ཀྱི་ཉི་ཟླ་རྫོང་གི་སྤྱིའི་རྒྱ་ཁྱོན་ལ་སྤྱི་ལེ་གྲུ་བཞི་མ11613(2014ལོའི་བསྡོམས་རྩིས)ཡོད་ཅིང་། ཁོངས་སུ་གྲོང་རྡལ་བཞི་དང་ཡུལ་ཚོ་བདུན་བཅས་བསྡོམས་པས་སྲིད་འཛིན་སྡེ་བ58ཡོད། 2001ལོའི་ཟླ12པའི་ཚེས17ཉིན་རྒྱལ་སྲིད་སྤྱི་ཁྱབ་ཁང་གི་ཆོག་མཆན་གནང་བ་ལྟར་རྒྱལ་ཐང་རྫོང་ཞེས་པའི་མིང་བསྒྱུར་ཏེ་སེམས་ཀྱི་ཉི་ཟླ་རྫོང་ཞེས་བཏགས།
གསེར་ཆེན་རྫོང་།
རྫོང་འདིའི་མིང་ནི་བློན་པོ་གསེར་ཆེན་རི་བོ་ལ་བརྟེན་ནས་ཐོགས་པ་ཡིན་ཏེ། རི་བོ་འདི་ནི་རྫོང་འདིའི་རི་བོ་ཐམས་ཅད་ཀྱི་ནང་ནས་གྲགས་ཆེ་ཞིང་། འདི་ཡི་དབུས་རྒྱུད་དུ་ལྷང་ངེར་འགྱིང་ཡོད་པ་དང་། འདིའི་སྲིད་གཞུང་གི་གནས་ཡུལ་ཆབ་ཆ་གྲོང་རྡལ་དང་ཐག་ཉེ་བར་མ་ཟད། ད་དུང་གྲོང་རྡལ་འདིའི་བྱང་ཕྱོགས་སུ་རྒྱབ་རིའི་ཚུལ་དུའང་ཆགས་ཡོད་པས། ཀུན་གྱིས་འདི་ལ་གསེར་ཆེན་རྫོང་དུ་འབོད་པར་གྲགས། སྤྱི་ལོ1929ལོར། མཚོ་སྔོན་ཞིང་ཆེན་སྲིད་གཞུང་གིས་ཡུལ་འདིར་རྫོང་རིམ་པའི་སྲིད་དབང་འཛུགས་སྐབས། རིགས་ལྔ་སྤྱི་མཐུན་ཞེས་པའི་དོན་ལ་དམིགས་ནས། རྒྱ་སྐད་ཀྱིས་འདི་ལ་གུང་ཧོ་རྫོང་དུ་བཏགས།
ཆབ་ཆ་གྲོང་རྡལ།
སྔོན་གྱི་དུས་སུ། ཆབ་ཆ་ཞེས་པའི་མིང་གི་འཇུག་ཡུལ་ནི། ད་ལྟའི་ཆབ་ཆ་གྲོང་རྡལ་ཆགས་ཡོད་སའི་ས་ཁུལ་འདི་ཙམ་ལ་གོ་བ་མ་ཡིན་ཏེ། གནའ་བོའི་ཆབ་ཆ་ཆུ་བོའི་འབབ་ཡུལ་ཧྲིལ་བོ་སྟེ། དེང་སང་གི་ཆབ་ཆ་གྲམ་པའི་སྟོད་ཕྱོགས་ཀྱི་འགག་མགོ་ནས་བཟུང་སྟེ། སྨད་ཕྱོགས་ཀྱི་རྨ་ཆུ་ཁ་དང་ཁད་ཉེ་བའི་ཁི་མུག་སྡེ་བའི（སྔར་གནས་རྨ་ཆུར་ནུབ་ཟིན）བར་དུ་རིང་ཚད་ལ་ཧ་ལམ་སྤྱི་ལེ50ཡས་མས་ཡོད་པའི་གྲམ་གཞོངས་རིང་པོའམ་གཞོངས་ཁོག་ཧྲིལ་བོ་དེ་ལ་གོ་དགོས་ཏེ། ལོ་རྒྱུས་སྟེང་ལུང་ཁོག་འདི་ལ་ཆབ་ཆ་གཞོངས་ཁོག་ཟེར་ལ། གཞོངས་ཁོག་འདིའི་གྲམ་པའི་རིང་ཐུང་ཡོངས་ལ་ཆབ་ཆ་གྲམ་པ་ཟེར། དེ་བས་ཆབ་ཆ་ཟེར་བ་འདི་ནི། གཞོངས་ཁོག་ཧྲིལ་བོ་འདི་ལ་གོ་དགོས་པའི་སྐབས་ཤིག་ཡོད་ལ། ཆབ་ཆ་གྲོང་རྡལ་གྱི་ཆགས་ཡུལ་ཙམ་ལ་གོ་དགོས་པའི་སྐབས་ཤིག་ཀྱང་ཡོད།
གྱོག་ཁ།
གྱོག(གྲོག)ཁ་སྡེ་བ་འདི་ནི་མཚོ་ལྷོ་ཁུལ་གསེར་ཆེན་རྫོང་ཚལ་རྔ་འགག་གྲོང་རྡལ་མངའ་ཁོངས་ཀྱི་སྡེ་བ་ཞིག་ཡིན་ལ། ཚལ་རྔ་འགག་གྲོང་རྡལ་སྲིད་གཞུང་གི་ནུབ་ཕྱོགས་སུ་སྤྱི་ལེ28ཙམ་གྱི་ མཚམས་ན་ཡོད།
ཀ་བཅའི་སྣ་ཁ།
ཀ་བཅའི་སྣ་ཁ་ཞེས་པ་ནི་མཚོ་ལྷོ་ཁུལ་གསེར་ཆེན་རྫོང་ཚལ་རྔ་འགག་གྲོང་རྡལ་མངའ་ཁོངས་ཀྱི་སྡེ་བ་ཞིག་ཡིན་ལ། ཚལ་རྔ་འགག་གྲོང་རྡལ་སྲིད་གཞུང་གི་ནུབ་ཕྱོགས་སུ་སྤྱི་ལེ36ཙམ་གྱི་མཚམས་ན་ཡོད།
ཀ་བརྒྱ།
ཀ་བརྒྱ་ཞེས་པ་ནི་མཚོ་ལྷོ་ཁུལ་གསེར་ཆེན་རྫོང་ཆབ་ཆ་གྲོང་རྡལ་སྒོ་མེ་ཞིང་ཁ་ནུབ་སྡེའི་ཁོངས་གཏོགས་ཀྱི་སྡེ་ཆུང་ཞིག་ཡིན་ཞིང་། ཞིང་ཁ་ནུབ་སྡེ་དང་ཉེ་བའི་བྱང་ཕྱོགས་ཀྱི་མཚམས་ན་ཡོད།
ཁེ་ཚེ།
ཁེ་ཚེ་ཞེས་པ་ནི་མཚོ་ལྷོ་ཁུལ་གསེར་ཆེན་རྫོང་ཚལ་རྔ་འགག་གྲོང་རྡལ་མངའ་ཁོངས་ཀྱི་སྡེ་བ་ཞིག་ཡིན་ལ། ཚལ་རྔ་འགག་གྲོང་རྡལ་སྲིད་གཞུང་གི་ནུབ་ཕྱོགས་སུ་སྤྱི་ལེ36ཙམ་གྱི་མཚམས་ན་ཡོད།
ཁྱ་ཚང་།
ཁྱ（ཁྲ）ཚང་ཞེས་པ་ནི་མཚོ་ལྷོ་ཁུལ་གསེར་ཆེན་རྫོང་ཆབ་ཆ་གྲོང་རྡལ་སོར་རྒྱག་སྡེ་བའི་ཁོངས་གཏོགས་ཀྱི་སྡེ་ཆུང་ཞིག་ཡིན་ལ།སོར་རྒྱག་སྡེ་བའི་ལྷོ་ཕྱོགས་སུ་ཧ་ལམ་སྤྱི་ལེ2.5ཙམ་གྱི་མཚམས་ན་ཡོད།
གཟི་ལུང་ཐང་།
གཟི་ལུང་ཐང་ཞེས་པ་ནི་མཚོ་ལྷོ་ཁུལ་གསེར་ཆེན་རྫོང་ཆབ་ཆ་གྲོང་རྡལ་མངའ་ཁོངས་ཀྱི་སྡེ་བ་ཞིག་ཡིན་ལ། ཆབ་ཆ་གྲོང་རྡལ་སྲིད་གཞུང་གི་བྱང་ཤར་ཕྱོགས་སུ་སྤྱི་ལེ9ཙམ་གྱི་མཚམས་ན་ཡོད། སྡེ་བ་འདིའི་ཁོངས་སུ་ར་གོང་མ་དང་། གཟི་ལུང་ཐང་། ས་སྣ། ཧོ་རྡོག་བཅས་སྡེ་ཆུང4ཡོད།
དར་ལྕོག
དར་ལྕོག་ཅེས་པ་ནི་མཚོ་ལྷོ་ཁུལ་གསེར་ཆེན་རྫོང་ཆབ་ཆ་གྲོང་རྡལ་མཐའ་དམར་ཞོལ་མ་སྡེ་བའི་ཁོངས་གཏོགས་ཀྱི་སྡེ་ཆུང་ཞིག་ཡིན་ཞིང་། མཐའ་དམར་ཞོལ་མའི་ནུབ་ཕྱོགས་སུ་སྤྱི་ལེ2ཙམ་གྱི་མཚམས་ན་ཡོད།
དུམ་པ།
དུམ་པ་ཞེས་པ་ནི་མཚོ་ལྷོ་ཁུལ་གསེར་ཆེན་རྫོང་ཆབ་ཆ་གྲོང་རྡལ་མངའ་ཁོངས་ཀྱི་སྡེ་བ་ཞིག་ཡིན་ལ། ཆབ་ཆ་གྲོང་རྡལ་སྲིད་གཞུང་གི་ཤར་ཕྱོགས་སུ་སྤྱི་ལེ13ཙམ་གྱི་མཚམས་ན་ཡོད།
དེའུ་གསུམ།
དེའུ་གསུམ་ཞེས་པ་འདི་ནི་མཚོ་ལྷོ་ཁུལ་གསེར་ཆེན་རྫོང་ཚལ་རྔ་འགག་གྲོང་རྡལ་མངའ་ཁོངས་ཀྱི་སྡེ་བ་ཞིག་ཡིན་ལ། ཚལ་རྔ་འགག་གྲོང་རྡལ་སྲིད་གཞུང་གི་ནུབ་ཕྱོགས་སུ་སྤྱི་ལེ25ཙམ་གྱི་མཚམས་ན་ཡོད།
དོང་ལུང་།
དོང་ལུང་ཞེས་པ་ནི་མཚོ་ལྷོ་ཁུལ་གསེར་ཆེན་རྫོང་ཚལ་རྔ་འགག་གྲོང་རྡལ་མངའ་ཁོངས་ཀྱི་སྡེ་བ་ཞིག་ཡིན་ལ། ཚལ་རྔ་འགག་གྲོང་རྡལ་སྲིད་གཞུང་གི་བྱང་ཤར་ཕྱོགས་སུ་སྤྱི་ལེ18ཙམ་གྱི་མཚམས་ན་ཡོད།
བར་གདོང་།
བར་གདོང་ཞེས་པ་ནི་མཚོ་ལྷོ་ཁུལ་གསེར་ཆེན་རྫོང་ཆབ་ཆ་གྲོང་རྡལ་སྒོ་མེ་ཞིང་ཁ་ནུབ་སྡེའི་ཁོངས་གཏོགས་ཀྱི་སྡེ་ཆུང་ཞིག་ཡིན་ལ། སྡེ་མང་དང་ཉེ་བའི་ཤར་ཕྱོགས་ན་ཡོད།
ཀྲུང་ཙི།
ཀྲུང་ཙི་སྡེ་བ་ཞེས་བ་ནི་མཚོ་ལྷོ་ཁུལ་གསེར་ཆེན་རྫོང་ས་གྲུ་བཞི་ཡུལ་ཚོ་མངའ་ཁོངས་ཀྱི་སྡེ་བ་ཞིག་ཡིན་ལ། ས་གྲུ་བཞི་ཡུལ་ཚོ་སྲིད་གཞུང་གི་ཤར་ཕྱོགས་སུ་སྤྱི་ལེ1ཙམ་གྱི་མཚམས་ན་ཡོད།
ཁ་སྒང་གོང་མ།
ཁ་སྒང་གོང་མ་སྡེ་བ་ཞེས་པ་ནི་མཚོ་ལྷོ་ཁུལ་གསེར་ཆེན་རྫོང་ས་གྲུ་བཞི་ཡུལ་ཚོ་མངའ་ཁོངས་ཀྱི་སྡེ་བ་ཞིག་ཡིན་ལ། ས་གྲུ་བཞི་ཡུལ་ཚོ་སྲིད་གཞུང་གི་ཤར་ལྷོའི་ཕྱོགས་སུ་སྤྱི་ལེ3ཙམ་གྱི་མཚམས་ན་ཡོད།
ཁ་སྒང་ཞོལ་མ།
ཁ་སྒང་ཞོལ་མ་སྡེ་བ་ཞེས་པ་ནི་མཚོ་ལྷོ་ཁུལ་གསེར་ཆེན་རྫོང་ས་གྲུ་བཞི་ཡུལ་ཚོ་མངའ་ཁོངས་ཀྱི་སྡེ་བ་ཞིག་ཡིན་ལ། ས་གྲུ་བཞི་ཡུལ་ཚོ་སྲིད་གཞུང་གི་ཤར་ཕྱོགས་སུ་སྤྱི་ལེ10ཙམ་གྱི་མཚམས་ན་ཡོད།
| ས་གནས་ལོ་རྒྱུས། བརྡ་འགྲེལ 1687 ཡོད། |