མཚོ་ལྷོ་བོད་རིགས་རང་སྐྱོང་ཁུལ།
མཚོ་ལྷོ་བོད་རིགས་རང་སྐྱོང་ཁུལ་ནི་བོད་རིགས་གཙོ་བྱས་པའི་མི་རིགས་མང་བོ་འདུས་སྡོད་ཀྱི་ས་ཁུལ་ཞིག་ཡིན་ལ། མཚོ་སྔོན་ཞིང་ཆེན་གྱི་ཁོངས་གཏོགས་བོད་རིགས་རང་སྐྱོང་ཁུལ་དྲུག་གི་ཡ་གྱལ་ཡིན་ཞིང་། སྤྱིའི་རྒྱ་ཁྱོན་ལ་སྤྱི་ལེ་གྲུ་བཞི་མ་ཁྲི4.6ཡོད། དེའི་མངའ་ཁོངས་སུ་གསེར་ཆེན་རྫོང་དང་ཁྲི་ཀ་རྫོང་། བྲག་དཀར་རྫོང་། མང་རྫོང་། འབའ་རྫོང་བཅས་རྫོང་ཁག་ལྔ་འདུ་བ་དང་། ཁྱོན་བསྡོམས་ཡུལ་ཚོ་དང་གྲོང་རྡལ41ཡོད། གཞན་མཚོ་ལྷོ་ཞེས་པ་ནི་མཚོ་སྔོན་པོའི་ལྷོ་ཕྱོགས་སུ་ཆགས་ཡོད་པས་ན་དེ་ལྟར་དུ་ཐོགས་པ་ཡིན།
རྨ་ལྷོ་བོད་རིགས་རང་སྐྱོང་ཁུལ།
རྨ་ལྷོ་བོད་རིགས་རང་སྐྱོང་ཁུལ་ནི་མཚོ་སྔོན་ཞིང་ཆེན་གྱི་ཤར་ལྷོའི་ཕྱོགས་སུ་ཡོད་དེ། རྨ་ཀླུང་དགུ་འཁྱིལ་གྱི་ཁུགས་པ་དང་པོའི་ས་རུ་ཡོད་ཅིང་། ཤར་ལྷོའི་ཕྱོགས་ནི་ཀན་སུའུ་ཞིང་ཆེན་ཀན་ལྷོ་ཁུལ་གྱི་བསང་ཆུ་དང་ཀླུ་ཆུ། རྨ་ཆུ་བཅས་རྫོང་གསུམ་དང་མཚོ་སྔོན་ཞིང་ཆེན་མགོ་ལོག་ཁུལ་གྱི་རྨ་ཆེན་རྫོང་དང་ཐག་ཉེ་བ་ཡིན་ལ། ནུབ་བྱང་གི་ཕྱོགས་ནི་མཚོ་སྔོན་མཚོ་ལྷོ་ཁུལ་གྱི་འབའ་རྫོང་དང་ཁྲི་ཀ་རྫོང་གཉིས་དང་། མཚོ་ཤར་ས་ཁུལ་གྱི་བ་ཡན་དང་ཡ་རྫི་རྫོང་གཉིས་ལ་འབྲེལ་ཡོད། གཞན་ཁུལ་མི་དམངས་སྲིད་གཞུང་ནི་རེབ་གོང་རྫོང་ཐོག་ཏུ་ཡོད་ཅིང་། ཁུལ་ཡོངས་ཀྱི་སྤྱིའི་རྒྱ་ཁྱོན་ལ་སྟོང་སྨི་གྲུ་བཞི་མ17921ཡོད།
ཀན་ལྷོ་བོད་རིགས་རང་སྐྱོང་ཁུལ།
ཀན་ལྷོ་བོད་རིགས་རང་སྐྱོང་ཁུལ་ནི་ཀྲུང་གོའི་བོད་རང་སྐྱོང་ཁུལ་བཅུའི་གྲས་ཀྱི་གཅིག་ཡིན་ལ། དེ་ནི་ཀན་སུའུ་ཞིང་ཆེན་གྱི་ལྷོ་ནུབ་རྒྱུད་དུ་ཡོད་དེ། མདོ་དབུས་མཐོ་སྒང་གི་བྱང་ཤར་མཐའ་མཚམས་དང་ས་སེར་མཐོ་སྒང་ནུབ་རྒྱུད་ཀྱི་བར་བརྒལ་ས་ཁུལ་དུ་ཡོད་ཅིང་། མཚོ་འཕགས་ལ་སྨི2960ཡོད་པ་དང་། ཆ་སྙོམས་ཀྱི་དྲོད་ཚད་ནི1.7℃ཡིན་ཏེ། དཔེ་མཚོན་གྱི་སྐམ་ས་ཆེན་པོ་རང་བཞིན་གྱི་ནམ་ཟླའི་རིགས་ཡིན། དེ་ཡང་སྲིད་འཛིན་ས་ཁོངས་ནི་ཀན་སུའུ་ཞིང་ཆེན་གྱི་ལྷོ་རྒྱུད་དུ་ཡོད་པར་མ་ཟད། མི་རིགས་གཙོ་བོ་ནི་བོད་རིགས་ཡིན་པས། ཀན་ལྷོ་བོད་རིགས་རང་སྐྱོང་ཁུལ་ཞེས་ཐོགས་པ་ཡིན། ཀན་ལྷོ་ཁུལ་གྱི་ལྷོ་ཕྱོགས་ནི་སི་ཁྲོན་ཞིང་ཆེན་གྱི་རྔ་བ་ཁུལ་དང་འབྲེལ་ནས་ཡོད་པ་དང་། ལྷོ་ནུབ་ཕྱོགས་ནི་མཚོ་སྔོན་ཞིང་ཆེན་གྱི་རྨ་ལྷོ་དང་མགོ་ལོག་ཁུལ་གཉིས་ལ་འབྲེལ་ཡོད་ཅིང་། ཤར་དང་བྱང་རྒྱུད་ནི་ལུང་ནན་དང་ཏེང་ཞི་གྲོང་ཁྱེར་གཉིས་དང་། ཀ་ཆུ་ཁུལ་བཅས་དང་ཐག་ཉེ་བ་ཡིན་ལ། ཤར་གྱི་གཞུང་ཐིག100°46′～104°44′དང་བྱང་གི་འཕྲེད་ཐིག33°06′～36°10′ཡི་བར་དུ་གནས་པ་ཡིན། གཞན་ཁོངས་གཏོགས་ས་ཁུལ་ལ་བཱ་ཙེ་དང་ཅོ་ནེ། ཐེ་བོ། འབྲུག་ཆུ། བསང་ཆུ། རྨ་ཆུ། ཀླུ་ཆུ་བཅས་རྫོང་བདུན་ཡོད་ཅིང་། ཁུལ་ཡོངས་ཀྱི་སྤྱིའི་རྒྱ་ཁྱོན་ལ་སྟོང་སྨི་གྲུ་བཞི་མ40201ཡོད་པ་དང་། མི་གྲངས་ནི་བདུན་འབུམ་སུམ་ཁྲི་ཡིན་ལ། ཁུལ་སྲིད་གཞུང་ནི་གཙོས་གྲོང་ཁྱེར་དུ་ཡོད། ཀན་ལྷོ་ཁུལ་དུ་བོད་རིགས་དང་རྒྱ་རིགས། ཧུའེ་རིགས། ཧོར་རིགས། སོག་རིགས་སོགས་མི་རིགས24ཡོད་པ་དང་། བོད་ཀྱི་རྡུང་ལེན་རིག་གནས་ཀྱི་ཕ་ས་ཡིན། དེ་ཡང་གཙོས་གྲོང་ཁྱེར་ནི་ཀན་སུའུ་ཞིང་ཆེན་གྱི་ལྷོ་ནུབ་རྒྱུད་དུ་ཡོད་དེ། ཀན་སུའུ་དང་མཚོ་སྔོན། སི་ཁྲོན་བཅས་ཞིང་ཆེན་གསུམ་གྱི་ས་མཚམས་སུ་ཡོད་ལ། ཁུལ་ཡོངས་ཀྱི་ཆབ་སྲིད་དང་དཔལ་འབྱོར། རིག་གནས། ཚན་རྩལ། དངུལ་རྩ་བཅས་ཀྱི་ལྟེ་བར་གྱུར་ཡོད།
དཀར་མཛེས་བོད་རིགས་རང་སྐྱོང་ཁུལ།
དཀར་མཛེས་བོད་རིགས་རང་སྐྱོང་ཁུལ་གྱི་མིང་བསྡུས་ན་དཀར་མཛེས་ཞེས་འབོད་པ་ཡིན་ལ། དེ་ནི་སི་ཁྲོན་ཞིང་ཆེན་གྱི་ནུབ་རྒྱུད་དང་མདོ་དབུས་མཐོ་སྒང་གི་ཤར་ལྷོའི་མཐའ་མཚམས་སུ་ཡོད་ཅིང་། ཁུལ་ཡོངས་ཀྱི་སྤྱིའི་རྒྱ་ཁྱོན་ལ་སྤྱི་ལེ་གྲུ་བཞི་མ15300ཡོད། ཡང་ཁོངས་གཏོགས་ས་ཁུལ་ལ་དར་མདོའམ་རྫོང་རིམ་པའི་གྲོང་ཁྱེར1ཡོད་པ་དང་། ལྕགས་ཟམ་ཁ་དང་རོང་བྲག་སོགས་རྫོང17ཡོད། ཡུལ་ཚོའམ་གྲོང་རྡལ325ཡོད། སྲིད་འཛིན་སྡེ་བ2679ཡོད། ཁུལ་སྲིད་གཞུང་ནི་དར་མདོ་གྲོང་ཁྱེར་དུ་ཡོད་པ་དང་། ཁུལ་ཡོངས་ཀྱི་ཆབ་སྲིད་དང་དཔལ་འབྱོར། རིག་གནས་བཅས་ཀྱི་ལྟེ་བ་ཡིན་ལ། དར་མདོ་མཛའ་གཞས་ཞེས་པའི་གླུ་དབྱངས་སྙན་མོ་དེའི་རྐྱེན་གྱིས། རྒྱལ་ཁབ་ཕྱི་ནང་ཀུན་ལ་གྲགས་པ་དང་། མཛའ་གཞས་ཀྱི་ཕ་ས་ཞེས་པའི་མཚན་སྙན་ཐོབ།
བདེ་ཆེན་བོད་རིགས་རང་སྐྱོང་ཁུལ།
བདེ་ཆེན་བོད་རིགས་རང་སྐྱོང་ཁུལ་ནི་ཡུན་ནན་ཞིང་ཆེན་གྱི་རང་སྐྱོང་ཁུལ8ཀྱི་གྲས་ཤིག་དང་སེམས་ཀྱི་ཉི་ཟླའི་ལྟེ་བའི་གྲོང་ཁྱེར་ཞིག་རེད། ཡུན་ནན་ཞིང་ཆེན་གྱི་ནུབ་བྱང་རྒྱུད་དང་། ཡུན་ནན། བོད་ལྗོངས། སི་ཁྲོན་བཅས་ཞིང་ཆེན་དང་རང་སྐྱོང་ལྗོངས་གསུམ་གྱི་འབྲེལ་མཚམས་སུ་གནས་པ་དང་། མཚོ་བོད་ས་མཐོའི་ལྷོ་བྱང་གི་འཕྲེད་རྒྱུག་རི་རྒྱུད་ཁག་གཅིག་ཏུ་ཁྱབ་ཅིང་། འབྲི་ཆུ་དང་། རྫ་ཆུ། རྒྱལ་མོ་རྔུལ་ཆུ་བཅས་རྒྱལ་ཁབ་རིམ་པའི་མཛེས་ལྗོངས་ཁུལ་གྲགས་ཅན་གྱི་དབུས་སུ་གནས་ཤིང་། རྫ་ཆུ་དང་འབྲི་ཆུ་བྱང་ཕྱོགས་ནས་ལྷོ་ཕྱོགས་སུ་ཁྱབ་པ་དང་། སྤྱིའི་རྒྱ་ཁྱོན་སྟོང་སྨི་གྲུ་བཞི་མ23870ཟིན་པ་བཅས་རེད། བདེ་ཆེན་བོད་རིགས་རང་སྐྱོང་ཁུལ་དུ་རྫོང(བདེ་ཆེན་རྫོང)1དང་། རང་སྐྱོང་རྫོང(ཝེ་ཞི་ལི་སུའུ་རིགས་རང་སྐྱོང་རྫོང)1 རྫོང་རིམ་པའི་གྲོང་ཁྱེར(སེམས་ཀྱི་ཉི་ཟླ་གྲོང་ཁྱེར)1ལ་དོ་དམ་བྱས་ཡོད། བདེ་ཆེན་བོད་རིགས་རང་སྐྱོང་ཁུལ་གྱི་མངའ་ཁོངས་སུ་མི་རིགས26ཡོད་པ་དང་། མི་སྟོང་ཡན་གྱི་བོད་རིགས་དང་། ལི་སུའུ་རིགས། རྒྱ་རིགས། འཇང་རིགས། པའེ་རིགས། ཧུའེ་རིགས། དབྱིས་རིགས། མིའོ་རིགས། ཕུའུ་སྨི་སོགས་མི་རིགས9ཡོད།
མགོ་ལོག་བོད་རིགས་རང་སྐྱོང་ཁུལ།
མགོ་ལོག་བོད་རིགས་རང་སྐྱོང་ཁུལ་ནི་མཚོ་སྔོན་ཞིང་ཆེན་གྱི་ཤར་ལྷོའི་ཕྱོགས་སུ་ཡོད་ལ། ཤར་གྱི་གཞུང་ཐིག97°54′-101°50′དང་བྱང་གི་འཕྲེད་ཐིག32°31′-35°40 ཡི་བར་དུ་གནས་ཤིང་། ཁུལ་ཡོངས་ཀྱི་སྤྱིའི་རྒྱ་ཁྱོན་ལ་སྟོང་སྨི་གྲུ་བཞི་མ76312ཡོད། གཞན་ཁུལ་མི་དམངས་སྲིད་གཞུང་ནི་རྨ་ཆེན་རྫོང་ཐོག་ཏུ་ཡོད། མགོ་ལོག་ཁུལ་གྱི་ཐོན་ཁུངས་ཧ་ཅང་ཕུན་སུམ་ཚོགས་པ་ཡིན་ཏེ། གཙང་བོ་ཆེ་ཆུང36ཡོད་པ་དང་། ཆུ་བོའི་བཞུར་རྒྱུན་གྱི་རིང་ཚད་ལ་སྤྱི་ལེ3300ལྷག་ཡོད་ཅིང་། སོ་སོར་རྨ་ཆུ་དང་འབྲི་ཆུ་གཉིས་ཀྱི་ནང་དུ་འབབ་ཀྱིན་ཡོད།
མཚོ་ནུབ་སོག་རིགས་བོད་རིགས་རང་སྐྱོང་ཁུལ།
མཚོ་ནུབ་སོག་རིགས་བོད་རིགས་རང་སྐྱོང་ཁུལ་ནི་མཚོ་སྔོན་ཞིང་ཆེན་གྱི་ནུབ་རྒྱུད་དུ་ཡོད་པ་དང་། མཚོ་སྔོན་ཞིང་ཆེན་གྱི་ཁོངས་སུ་གཏོགས་པའི་རང་སྐྱོང་ཁུལ་ཞིག་ཡིན་ལ། མཚོ་སྔོན་པོའི་ནུབ་ཕྱོགས་སུ་ཡོད། བྱང་ཕྱོགས་སུ་ཀན་སུའུ་ཞིང་ཆེན་གྱི་ཅིའུ་ཆོན་གྲོང་ཁྱེར་ལ་ཐག་ཉེ་བ་དང་། ནུབ་ཕྱོགས་སུ་ཞིན་ཅང་ཡུ་གུར་རིགས་རང་སྐྱོང་ལྗོངས་ཀྱི་པ་དབྱིན་ཀུའོ་སོག་རིགས་རང་སྐྱོང་ཁུལ་དང་འབྲེལ་ནས་ཡོད་ཅིང་། ལྷོ་ཕྱོགས་སུ་མཚོ་སྔོན་ཞིང་ཆེན་གྱི་ཡུལ་ཤུལ་དང་མགོ་ལོག་ཁུལ་གཉིས་ལ་འབྲེལ་ཡོད་ལ། ཤར་ཕྱོགས་སུ་མཚོ་སྔོན་ཞིང་ཆེན་གྱི་མཚོ་བྱང་དང་མཚོ་ལྷོ་ཁུལ་གཉིས་ལ་ཐག་ཉེ་བ་ཡིན། དེ་ནི་མཚོ་སྔོན་དང་ཀན་སུའུ་ཞིང་ཆེན་གཉིས་དང་། བོད་རང་སྐྱོང་ལྗོངས། ཞིན་ཅང་ཡུ་གུར་རིགས་རང་སྐྱོང་ལྗོངས་བཅས་ཕན་ཚུན་འགྲོ་འོང་གི་ལྟེ་གནས་ས་ཁུལ་ཡིན། ཁོངས་གཏོགས་ས་ཁུལ་ལ་རྫོང་རིམ་པའི་གྲོང་ཁྱེར་གཉིས་དང་རྫོང་གསུམ། རྫོང་རིམ་པའི་སྲིད་འཛིན་ཨུ་ཡོན་ལྷན་ཚོགས་གསུམ་བཅས་ཡོད་ཅིང་། ཁུལ་ཡོངས་ཀྱི་སྤྱིའི་རྒྱ་ཁྱོན་ལ་སྟོང་སྨི་གྲུ་བཞི་མ325785ཡོད་པ་དང་། མི་གྲངས་ལ380000ཡོད་ལ། ཤར་རྒྱུད་ཀྱི་རྫོང་གསུམ་དང་གྲོང་ཁྱེར་གཅིག་ནི་ཞིང་ཕྱུགས་ལས་ས་ཁུལ་ཡིན་པ་དང་། ནུབ་རྒྱུད་ཀྱི་གྲོང་ཁྱེར་གཅིག་དང་སྲིད་འཛིན་ཨུ་ཡོན་ལྷན་ཚོགས་གསུམ་ནི་གཏེར་ཁུལ་ཡིན། གཞན་ཁུལ་མི་དམངས་སྲིད་གཞུང་ནི་གཏེར་ལེན་ཁ་གྲོང་ཁྱེར་དུ་ཡོད།
མཚོ་བྱང་བོད་རིགས་རང་སྐྱོང་ཁུལ།
མཚོ་བྱང་བོད་རིགས་རང་སྐྱོང་ཁུལ་ནི་བོད་རིགས་གཙོ་བྱས་པའི་མི་རིགས་མང་པོ་འདུས་སྡོད་བྱས་ཡོད་པའི་ས་ཁུལ་ཞིག་ཡིན། མཚོ་སྔོན་ཞིང་ཆེན་གྱི་བོད་རིགས་རང་སྐྱོང་ཁུལ་དྲུག་གི་གྲས་ཀྱི་གཅིག་ཡིན། སྤྱིའི་རྒྱ་ཁྱོན་ལ་སྤྱི་ལེ་གྲུ་བཞི་མ34068.44ཡོད། མངའ་ཁོངས་སུ་འཇུ་ལག་རྫོང་དང་མདོ་ལ་རྫོང་། རྐང་ཚ་རྫོང་། མདའ་བཞི་རྫོང་བཅས་རྫོང་བཞི་དང་ཞིང་ར་གཅིག་སྟེ་མཚོ་སྔོན་པོ་ཞིང་ར་བཅས་ཡོད། ཁྱོན་སྡོམ་ཡུལ་ཚོ19དང་གྲོང་རྡལ11ཡོད་པ་དང་སྡེ་དམངས་ཨུ་ཡོན་ལྷན་ཁང214ཡོད། མཚོ་བྱང་ཁུལ་ཞེས་པའི་མིང་ནི་སྙན་པའི་གྲགས་པ་ཕྱོགས་ཀྱི་མཐའ་ལ་འཕུར་བའི་མཚོ་ཁྲི་ཤོར་རྒྱལ་མོའམ་ཡོངས་གྲགས་སུ་མཚོ་སྔོན་པོ་རུ་འབོད་པའི་མཚོ་མོ་དེའི་བྱང་ཕྱོགས་ཀྱི་ཕང་བར་ཆགས་པས་མིང་དེ་ལྟར་ཐོགས་སོ། །
ཡུལ་ཤུལ་བོད་རིགས་རང་སྐྱོང་ཁུལ།
ཡུལ་ཤུལ་བོད་རིགས་རང་སྐྱོང་ཁུལ་ནི་མཚོ་སྔོན་ཞིང་ཆེན་གྱི་མི་རིགས་རང་སྐྱོང་ཁུལ་དང་པོ་དང་རྒྱལ་ཡོངས་ཀྱི་གཉིས་པར་བགྲངས་པ་ཡིན་ལ། དེ་ནི་མཚོ་སྔོན་ཞིང་ཆེན་གྱི་མདོ་དབུས་མཐོ་སྒང་གི་ལྟེ་བ་རྨ་འབྲི་རྫ་གསུམ་གྱི་འགོ་ཁུངས་སུ་ཡོད་ཅིང་། ཆ་སྙོམས་ཀྱི་མཚོ་འཕགས་ནི་སྨི42000ཡན་ཡིན། དེ་ཡང་ཤར་གྱི་གཞུང་ཐིག89°27′～97°39′དང་བྱང་གི་འཕྲེད་ཐིག31°45′～36°10′བར་དུ་གནས་ཏེ། ཁུལ་ཡོངས་ཀྱི་ཤར་ནུབ་ཀྱི་རིང་ཚད་ལ་སྤྱི་ལེ738ཡོད་པ་དང་། ལྷོ་བྱང་གི་ཞེང་ལ་སྤྱི་ལེ406ཡོད་པ་ཡིན། ཡང་ཁུལ་ཡོངས་ཀྱི་སྤྱིའི་རྒྱ་ཁྱོན་ལ་སྤྱི་ལེ་གྲུ་བཞི་མ267000ཡོད་པ་དང་། མཚོ་སྔོན་ཞིང་ཆེན་གྱི་སྤྱིའི་རྒྱ་ཁྱོན་གྱི37.2% ཟིན་ཡོད། གཞན་མངའ་ཁོངས་ལ་གྲོང་ཁྱེར1དང་རྫོང5 གྲོང་རྡལ10 ཡུལ་ཚོ35 སྡེ་བ257བཅས་ཡོད། ཡུལ་ཤུལ་ཁུལ་ནི་སྤྱི་ལོ1951ལོའི་ཟླ12པར་བཙུགས་པ་ཡིན་ཏེ། རྒྱལ་ཡོངས་ཀྱི་མི་རིགས་གྲངས་ཉུང་གི་རང་སྐྱོང་ཁུལ་ཁྲོད་ཀྱི་མི་རིགས་གཙོ་བོའི་སྡུར་ཚད་ཆེས་མཐོ་བ་དང་། མཚོ་འཕགས་ཆེས་མཐོ་བ། ཆ་སྙོམས་ཀྱི་མི་གྲངས་ཆེས་མང་བ། སྐྱེ་ཁམས་གནས་ཡུལ་གལ་འགངས་ཆེ་བའི་རང་སྐྱོང་ཁུལ་ཞིག་ཡིན་ལ། འབྲི་ཆུ་དང་རྨ་ཆུ། རྫ་ཆུ་བཅས་གཙང་བོ་ཆེན་པོ་གསུམ་གྱི་འགོ་ཁུངས་ཡིན་ཞིང་། རྨ་འབྲི་རྫ་གསུམ་རང་བྱུང་སྲུང་སྐྱོབ་ས་ཁུལ་དང་ཨ་ཆེན་གངས་རྒྱབ་རང་བྱུང་སྲུང་སྐྱོབ་ས་ཁུལ་གཉིས་ཡོད།
མདོ་སྨད།
མདོ་སྨད་ཅེས་པའི་ས་མིང་དེ་ནི་བོད་བཙན་པོའི་རྒྱལ་རབས་ཀྱི་སྐབས་ནས་ཡོད་པ་ཞིག་ཡིན་པར་མ་ཟད། བོད་བཙན་པོའི་དུས་སུ་འདུན་མ་བསྡུ་སའི་མངའ་ཁོངས་གལ་ཆེན་ཞིག་ཡིན་ལ། སྐབས་དེར་མདོ་ཁམས་ཀྱི་ཡུལ་གྲུ་སྤྱི་ལ་གོ། ས་སྐྱ་བའི་སྐབས་སུ་ཧོར་སེ་ཆེན་རྒྱལ་པོས་བོད་ཡུལ་ཆོལ་ཁ་གསུམ་ལས་རྨ་ཆུ་ཁུག་པ་ནས་མཆོད་རྟེན་དཀར་པོ་ཡན་ལ་མདོ་སྨད་རྟའི་ཆོལ་ཁ་ཞེས་ཡུལ་ཁོངས་གཏན་ལ་ཕབ། དེང་སང་མདོ་ཁམས་སྟོད་སྨད་གཉིས་སུ་ཕྱེ་བ་ལས་སྨད་ཀྱི་ཆ་ནི་མཚོ་སྔོན་ཞིང་ཆེན་གྱི་ཡུལ་གྲུ་ཕལ་ཆེ་བོ་དང་ཀན་སུའུ་ཞིང་ཆེན་གྱི་ཡུལ་གྲུ་ཁ་ཤས་ལ་ངོས་འཛིན་གྱིན་ཡོད། མིང་གི་རྣམ་གྲངས་ལ་གཡར་མོ་ཐང་ངམ་གཡེར་མོ་ཐང་དང་ཨ་མདོ་ཞེས་འབོད་དོ། །
འབར་ཁམས་གྲོང་ཁྱེར།
འབར་ཁམས་གྲོང་ཁྱེར་ནི་བོད་རིགས(རྒྱལ་རོང་བ)གཙོ་བྱས་པའི་མི་རིགས་མང་པོ་འདུས་སྡོད་ཀྱི་ས་ཁུལ་ཞིག་ཡིན། འབར་ཁམས་ཞེས་པ་ནི་འབར་ཁམས་དགོན་པ་ཞེས་པ་ལས་མིང་ཐོགས་ཤིང་དར་ཞིང་རྒྱས་པའི་ཞིང་ཁམས་ཀྱི་དོན་ཡིན། མིང་དང་ཆིང་རྒྱལ་རབས་གཉིས་ཀྱི་སྐབས་སུ་སོ་མང་དང་ཅོག་ཙེ། རྫོང་འགག་དང་དམ་པ་སོགས་རྒྱལ་ཁག་བཞིའི་ཁོངས་སུ་གཏོགས། མི་སེར་རྒྱལ་ཁབ་དུས་སུ་ལིས་ཧྥན་རྫོང་ཏའོ་ཅེས་པའི་ཁོངས་སུ་གཏོགས། བཅིངས་འགྲོལ་མ་བཏང་སྔོན་དུ། ཅོག་ཙེ་རྒྱལ་བོའི་ཁོངས་སུ་གཏོགས་པའི་ས་ཆ་ཞིག་ཡིན། སི་ཁྲོན། ཀན་སུའུ། མཚོ་སྔོན་ཞིང་ཆེན་གསུམ་གྱི་བོད་རྒྱ་ཧུའེ་སོགས་མི་རིགས་ཀྱིས་ཕྱུགས་རིགས་དང་། ཇ། ཚྭ། རས། འབྲུ་རིགས། སྨན་རྫས་ལ་སོགས་རིགས་སྣ་ཚོགས་ཀྱི་ཉིན་མཁོའི་དངོས་རྫས་སྣ་མང་ཉོ་ཚོང་བྱེད་ས་ཞིག་ཡིན་པ་དང་། ཉེན་ཁར་མི་འཛེམ་པའི་ཚོང་བས་ཉལ་ཐ་དང་མེ་མདའ་སོགས་ལྐོག་ཚོང་བྱེད་ས་ཞིག་ཡིན་ལ། རྒྱལ་ཁག་བཞིའི་ཅུང་དར་ཞིང་རྒྱས་པའི་ས་ཁུལ་ཞིག་ཀྱང་ཡིན། སྤྱི་ལོ1935ལོར་ཀྲུང་གོ་བཟོ་ཞིང་དམར་དམག“རྒྱལ་ཁག་བཞིའི”ས་ཁུལ་ནང་ཞུགས་པས་གྲོང་གསེབ་སུའུ་ཝེ་ཨེད་སྲིད་དབང་ལས་ཁུངས་བཙུགས། སྤྱི་ལོ1951ལོར་ཞི་བདེའི་བཅིངས་འགྲོལ་བཏང་། སྤྱི་ལོ1953ལོར་སི་ཁྲོན་ཞིང་ཆེན་བོད་རིགས་རང་སྐྱོང་ལྗོངས་འབར་ཁམས་དོན་གཅོད་ཁང་བཙུགས་པ་དང་། ད་དུང་སོ་མང་དང་། ཅོག་ཙེ། རྫོང་འགག དམ་པ་བཞིའི་མངའ་ཁོངས་སུ་ཆུས་ཀྱི་རིམ་པའི་མི་དམངས་སྲིད་གཞུང་བཙུགས། སྤྱི་ལོ1956ལོར་འབར་ཁམས་རྫོང་བཙུགས། སྤྱི་ལོ1991ལོར་གྲོང་རྡལ1དང་ཡུལ་ཚོ13གྲོང་སྡེའི་ཨུ་ཡོན་ལྷན་ཁང104སྡེ་ཁུལ་ཨུ་ཡོན་ལྷན་ཁང4ཡི་ཁོངས་སུ་གཏོགས། སྤྱི་ལོ2005ལོར་མངའ་འོག་ཏུ་འབར་ཁམས། ཅོག་ཙེ། རྫོང་འགག་བཅས་གྲོང་རྡལ3དང་། གྲོང་སྡེའི་ཨུ་ཡོན་ལྷན་ཁང104གྲོང་དམངས་ཚན་ཆུང234དང་སྡེ་ཁུལ་ཨུ་ཡོན་ལྷན་ཁང3བཅས་བཙུགས་ཡོད། སྤྱི་ལོ2015ལོ་ཟླ10པར་རྒྱལ་སྲིད་སྤྱི་ཁྱབ་ཁང་གི་ཡིད་མཐུན་ཐོབ་ནས་རྫོང་ནི་གྲོང་ཁྱེར་དུ་བསྒྱུར། རྫོང་ཨུ་དང་རྫོང་མི་དམངས་སྲིད་གཞུང་གིས་འབར་ཁམས་གནས་ཚུལ་དངོས་གཞིར་བཟུང་ནས་འཕེལ་རྒྱས་ཀྱི་ལམ་ལུགས་གསར་བ་སྤེལ་པས། རྫོང་ཡོངས་ཀྱི་དཔལ་འབྱོར་དང་སྤྱི་ཚོགས་ལས་རིགས་ཁག་མགྱོགས་མྱུར་ངང་འཕེལ་རྒྱས་བྱུང་བ་རེད།
རྔ་བ་ཁུལ་གྱི་སྲིད་དབང་བྱུང་རིམ།
སྤྱི་ལོ་སྔོན་གྱི314ལོར་ཆིན་གོང་མས་ཧྲུའུ་ཅུན（蜀郡）ཞེས་པ་བཙུགས་ནས་རྫོང་ཁག（ཏའོ）13ལ་བགོས་པ་དང་། དེའི་ནང་ཅན་ཏི་ཏའོ（湔氐道）ཞེས་པའི་མངའ་ཁོངས་ནི་དེང་སང་རྔ་བ་ཁུལ་གྱི་ཟུང་ཆུ་རྫོང་ཨ་གླིང་ཡུལ་ཚོར་ཆགས། ཝུའུ་ཏེ（武德）ཁྲི་ལོ་དང་བོར（སྤྱི་ལོ618）སུའེ་རྒྱལ་རབས་སྐབས་ཀྱི་ཅུན་ཞེས་པ་དེ་ཀྲོའུ་ལ་བསྒྱུར་བ་དང་། ཐུང་ཁྲང་ཅུན་ཞེས་པ་དེ་ཧྥུ་ཀྲོའུ་དང་ཝུན་ཧྲན་ཅུན་ཞེས་པ་དེ་ཧུའེ་ཀྲོའུ་ལ་བསྒྱུར་ཞིང་གསར་དུ་ཟུང་ཀྲོའུ（松州）དང་། དབྱི་ཀྲོའུ（翼州）ཞེས་པ་བཙུགས། སྤྱི་ལོ1949ལོའི་ཟླ10ཚེས1ཉིན། ཀྲུང་ཧྭ་མི་དམངས་སྤྱི་མཐུན་རྒྱལ་ཁབ་དབུ་བརྙེས་ཤིང་སྤྱི་ལོ1952ལོའི་བར་དེང་སང་གི་རྔ་བ་ཁུལ་གྱི་མངའ་འོག་ཡོངས་ལ་བཅིངས་འགྲོལ་བཏང་།
གཡོ་ལང་སྒང་།
རི་སྒང་འདི་ནི་ཕིན་ཨན་ཁུལ་གྱི་ནུབ་ཕྱོགས་ཀྱི་ལྗང་ཉལ་རི་བོའི་ཁ་རྒྱུད་དུ་ཡོད་པའི་ཧོན་ཧྲིས་ཆོན་ཧོས་རིགས་ཡུལ་ཚོའི་ཁོངས་གཏོགས་ཀྱི་ས་གཞུག་ནང་སྡེ་བའི་ལྷོ་ཕྱོགས་སུ་ཡོད།
སྦྲ་གུར་སྒང་།
རི་བོ་འདི་ནི་ཕིན་ཨན་ཁུལ་གྱི་ནུབ་ཕྱོགས་ལྗང་ཉལ་རི་བོའི་ཁ་རྒྱུད་དུ་ཡོད་པའི་ཧོན་ཧྲིས་ཆོན་ཧོས་རིགས་ཡུལ་ཚོའི་ཁོངས་གཏོགས་ཀྱི་ཙིག་ལུང་ནང་སྡེ་བའི་སྟོད་ཕྱོགས་སུ་ཡོད།
པེ་ཚོ་བན་རི་བོ།
རི་བོ་འདི་ནི་ཕིན་ཨན་ཁུལ་གྱི་གཞོངས་སར་ཆགས་ཡོད་པའི་ཞའོ་ཞ་འགག་གྲོང་རྡལ་གྱི་ཁོངས་གཏོགས་པེ་ཚོ་བན་སྡེ་བ་ཆགས་སའི་རི་བོ་དེ་ཡིན།
ས་དཀར་སྒང་།
རི་སྒང་འདི་ནི་ཕིན་ཨན་ཁུལ་གྱི་གཞོངས་སར་ཆགས་ཡོད་པའི་ཞའོ་ཞ་འགག་གྲོང་རྡལ་གྱི་ཁོངས་གཏོགས་ཧོང་ཀྲོང་ཞོལ་མ་སྡེ་བའི་ལྷོ་ཕྱོགས་སུ་ཡོད།
སྲིབ་རི།
རི་སྒང་འདི་ནི་ཕིན་ཨན་ཁུལ་གྱི་གཞོངས་སར་ཆགས་ཡོད་པའི་ཞའོ་ཞ་འགག་གྲོང་རྡལ་གྱི་ཁོངས་གཏོགས་ཧྲི་ཅཱ་ཡུན་སྡེ་བའི་ལྷོ་ཕྱོགས་སུ་ཡོད།
འཁོར་ནང་ལུང་བ།
ལུང་བ་འདི་ནི་ཕིན་ཨན་ཁུལ་གྱི་ཤར་ལྷོའི་ཕྱོགས་ཀྱི་གྲོ་ཚང་ལུང་བདུན་གྱི་ཡ་གྱལ་འབའ་གཙང་ལུང་བ་ཞེས་འབོད་པའི་འབའ་གཙང་ཁོག་ཧོས་རིགས་ཡུལ་ཚོའི་ཁོངས་གཏོགས་ཀྱི་ཆིན་ཆོན་སྡེ་བའི་ལྷོ་ནུབ་ཕྱོགས་སུ་ཡོད།
བ་ཙེ་ལུང་བ།
བ་ཙེ་ལུང་བ(白沈沟)བ་ཙེ་ལུང་བ་ནི་ཕིན་ཨན་ཁུལ་གྱི་ལྷོ་ཕྱོགས་སུ་ཡོད་ལ། རྒྱ་སྐད་དུ་པེ་ཧྲིན་ཀོའུ་ཟེར།
གྱོ་ལུང་ནང་།
ལུང་བ་འདི་ནི་ཕིན་ཨན་ཁུལ་གྱི་ཤར་ལྷོའི་ཕྱོགས་ཀྱི་གྲོ་ཚང་ལུང་བདུན་གྱི་ཡ་གྱལ་འབའ་གཙང་ལུང་བ་ཞེས་འབོད་པའི་འབའ་གཙང་ཁོག་ཧོས་རིགས་ཡུལ་ཚོའི་ཁོངས་གཏོགས་ཀྱི་མཱ་ཀྱཱ་གོང་མ་སྡེ་བའི་ནུབ་ཕྱོགས་སུ་ཡོད།
མཚེས་རིག་ལུང་བ།
ལུང་བ་འདི་ནི་ཕིན་ཨན་ཁུལ་གྱི་ལྷོ་ཕྱོགས་ཀྱི་བ་ཙེ་ལུང་བ་རུ་འབོད་པའི་བ་ཙེ་མཁར་ཧོས་རིགས་ཡུལ་ཚོའི་ཁོང་གཏོགས་ཀྱི་མཚེས་རིག་སྡེ་བ་ཆགས་སའི་ལུང་བ་དེ་ཡིན།
ཀླུ་རྩེ་ལུང་བ།
ལུང་བ་འདི་ནི་ཕིན་ཨན་ཁུལ་གྱི་ལྷོ་ཕྱོགས་ཀྱི་བ་ཙེ་ལུང་བ་རུ་འབོད་པའི་བ་ཙེ་མཁར་ཧོས་རིགས་ཡུལ་ཚོའི་ཁོངས་གཏོགས་ཀྱི་རྒྱ་སྒོ་སྡེ་བའི་ཤར་ལྷོའི་མཚམས་སུ་ཡོད།
བོད་བདུན་ལུང་བ།
ལུང་བ་འདི་ནི་ཕིན་ཨན་ཁུལ་གྱི་ལྷོ་ཕྱོགས་ཀྱི་བ་ཙེ་ལུང་བ་རུ་འབོད་པའི་ས་དཀར་ཧོས་རིགས་ཡུལ་ཚོའི་ཁོངས་གཏོགས་ཀྱི་དབྱར་རྩྭ་ར་སྡེ་བའི་ལུང་གཞོང་དེ་ཡིན།
ར་རྒན་ལུང་བ།
ལུང་བ་འདི་ནི་ཕིན་ཨན་ཁུལ་གྱི་ལྷོ་ཕྱོགས་ཀྱི་བ་ཙེ་ལུང་བ་རུ་འབོད་པའི་ས་དཀར་ཧོས་རིགས་ཡུལ་ཚོའི་ཁོངས་གཏོགས་ཀྱི་དབྱར་རྩྭ་ར་སྡེ་བའི་ལྷོ་ནུབ་མཚམས་སུ་ཡོད།
ཆུ་བརྡོལ་ལུང་བ།
ལུང་བ་འདི་ནི་ཕིན་ཨན་ཁུལ་གྱི་ལྷོ་ཕྱོགས་ཀྱི་བ་ཙེ་ལུང་བ་རུ་འབོད་པའི་ས་དཀར་ཧོས་རིགས་ཡུལ་ཚོའི་ཁོངས་གཏོགས་ཀྱི་དབྱར་རྩྭ་ར་སྡེ་བའི་སྟོད་ཕྱོགས་ཀྱི་ཤར་ལྷོ་མཚམས་སུ་ཡོད།
སྟག་ཤུལ་ལུང་བ།
ལུང་བ་འདི་ནི་ཕིན་ཨན་ཁུལ་གྱི་ལྷོ་ཕྱོགས་ཀྱི་བ་ཙེ་ལུང་བ་རུ་འབོད་པའི་ས་དཀར་ཧོས་རིགས་ཡུལ་ཚོའི་ཁོངས་གཏོགས་ཀྱི་དབྱར་རྩྭ་ར་སྡེ་བའི་སྟོད་ཕྱོགས་ཀྱི་ཤར་ལྷོ་མཚམས་སུ་ཡོད།
ཆི་ཀྱཱ་ལུང་བ།
ཆི་ཀྱཱ་ལུང་བ་ནི་ཕིན་ཨན་ཁུལ་གྱི་ལྷོ་ནུབ་ཕྱོགས་སུ་ཡོད་ལ། རྒྱ་སྐད་དུ་ཆི་ཀྱུ་ཁྲོན་ཟེར།
བ་ཚ་ལུང་།
ལུང་བ་འདི་ནི་ཕིན་ཨན་ཁུལ་གྱི་ལྷོ་ནུབ་ཕྱོགས་ཀྱི་ཆི་ཀྱཱ་ལུང་བ་རུ་འབོད་པའི་ཟ་དཀར་གྲོང་རྡལ་གྱི་ཁོངས་གཏོགས་ཀྱི་ཏུང་ཡཱ་ཐུའུ་ཀྲོང་སྡེ་བའི་ཤར་ཕྱོགས་སུ་ཡོད།
| ཁུལ་གྱི་ལོ་རྒྱུས། བརྡ་འགྲེལ 65 ཡོད། |