ཆིན་རྒྱལ་ཁབ་ཀྱིས་ཕིན་ཡོན་རྫོང་བཙུགས།
ཧན་ནུབ་མའི་གོང་མ་ཀའོ་ཏི་ཁྲི་ལོ་དྲུག་པར(སྤྱི་ལོ་སྔོན་གྱི201ལོ)ཕིན་ཡོན་ཅུན་བཙུགས་པ་དང་། ཅུན་ཀྲི་ཕིན་ཡོན་རྫོང་དུ་བཙུགས།
ཆི་བྱང་མའི་ཐེན་པའོ་ཁྲི་ལོ་གཉིས་པར(སྤྱི་ལོ551ལོ)རྫོང་མཁར་དེ་ཀྲང་ཀོན་ཏེན་ནས་ཤར་དུ་ད་ལྟའི་རྫོང་གི་གནས་ཡུལ་དུ་སྤོས།
སུའེ་རྒྱལ་རབས་ཀྱི་དུས་འགོར་ཏེ་ཀྲོའུ་ཡི་ཁོངས་སུ་གཏོགས། རྗེས་སུ་ཕིན་ཡོན་ཅུན་གྱི་ཁོངས་སུ་གཏོགས།
ཐང་རྒྱལ་རབས་ཀྱི་དུས་དཀྱིལ་དུ་ཏེ་ཀྲོའུ་ཡི་ཁོངས་སུ་གཏོགས།
ཆིང་རྒྱལ་རབས་ཀྱི་དུས་འགོ་ནས་ཆིང་རྒྱལ་རབས་ཀྱི་དུས་མཇུག་གོ་བར་དུ་ཅི་ནན་སྲིད་གཞུང་གི་ཁོངས་སུ་གཏོགས།
ཀྲུང་ཧྭ་མིན་གོའི་དུས་འགོར་སྔ་རྗེས་སུ་ཧྲན་ཏུང་ཅི་ནན་ཧྥུ་དང་། ཅི་ཞི་ལུའུ། ཏུང་ལིན་ཏའོ། ཏེ་ལིན་ཏའོ་བཅས་སུ་གཏོགས། སྤྱི་ལོ1928ལོར་ཧྲན་ཏུང་ཞིང་ཆེན་སྲིད་གཞུང་གི་ཐད་གཏོགས་རྫོང་ཡིན། སྤྱི་ལོ1936ལོར་ཧྲན་ཏུང་ཞིང་ཆེན་གྱི་ཀྲོན་ཧྲུའུ་བཞི་པའི་ཁོངས་སུ་གཏོགས།
འཇར་འགོག་དམག་འཁྲུག་དང་བཅིངས་འགྲོལ་དམག་འཁྲུག་གི་དུས་སྐབས་སུ། དུས་སྟོད་དུ་ཅི་ལུའུ་པིན་ཆུས་སུ་གཏོགས་པ་དང་། དུས་སྨད་དུ་ཧྲན་ཏུང་པོ་ཧའེ་ཆུས་སུ་གཏོགས།
ཀྲུང་ཧྭ་མི་དམངས་སྤྱི་མཐུན་རྒྱལ་ཁབ་དབུ་བརྙེས་རྗེས་སྤྱི་ལོ1950ལོའི་ལོ་འགོར་ཕིང་པེ་རྫོང་དེ་ཕིན་ཡོན་རྫོང་དང་ཟླ་སྒྲིལ་བཏང་ནས་ཏེ་ཀྲོའུ་ཀྲོན་ཆུས་སུ་གཏོགས། སྤྱི་ལོ1956ལོར་ཡོན་ཨེན་རྫོང་གི་ཤར་རྒྱུད་དེ་ཕིན་ཡོན་རྫོང་ཁོངས་སུ་བཅུག་ནས་ལིའོ་ཁྲེང་ཀྲོན་ཆུས་ཀྱི་མངའ་ཁོངས་སུ་བསྒྱུར།
སྤྱི་ལོ1961ལོར་ཏེ་ཀྲོའུ་ཀྲོན་ཆུས་སུ་གཏོགས་པ་དང་། ད་ལྟ་ཏེ་ཀྲོའུ་ས་ཁུལ་གྱི་ཁོངས་སུ་གཏོགས། རྒྱལ་སྲིད་སྤྱི་ཁྱབ་ཁང་གིས་སྤྱི་ལོ1994ལོའི་ཟླ12པའི་ཚེས17ཉིན་ཏེ་ཀྲོའུ་ས་ཁུལ་དང་ཏེ་ཀྲོའུ་གྲོང་ཁྱེར་གཕྱིར་འཐེན་བྱས་ནས། ས་ཁུལ་རིམ་པའི་ཏེ་ཀྲོའུ་གྲོང་ཁྱེར་དང་ཏེ་ཀྲོའུ་ཆུས་བཙུགས་ཤིང་། རྫོང་དེ་ཏེ་ཀྲོའུ་གྲོང་ཁྱེར་གྱི་ཁོངས་སུ་བགོས། སྤྱི་ལོ2017ལོར་ཕིན་ཡོན་རྫོང་གིས་རྫོང་ཕྱིར་འཐེན་བྱས་ནས་ཆུས་འཛུགས་མགོ་བརྩམས།
ཕིན་ཡོན་རྫོང་ཁོངས་ཏེ་ཀྲོའུ་གྲོང་ཁྱེར་གྱི་ཁོངས་སུ་གཏོགས་པ་དང་། དེའི་ཁོངས་སུ་ཝང་ཧྥེང་ལོའུ་གྲོང་རྡལ་དང་། ཆན་ཚའོ་གྲོང་རྡལ། ཨེན་ཀྲེན་གྲོང་རྡལ། ཝང་ཧུའེ་ཕུའུ་གྲོང་རྡལ། ཡའོ་ཀྲན་གྲོང་རྡལ། ཝང་མིའོ་གྲོང་རྡལ། ཀྲང་ཧྭ་གྲོང་རྡལ། ཝང་ཏ་མོ་གྲོང་རྡལ་བཅས་གྲོང་རྡལ8དང་། སན་ཐང་ཡུལ་ཚོ་དང་ཧྥང་ཙི་ཡུ་ཚོ2 ལུང་མོན་ཁྲོམ་ལམ་དང་། ཐའོ་ཡོན་ཁྲོམ་ལམ་བཅས་ཁྲོམ་ལམ2དང་དཔལ་འབྱོར་གསར་སྤེལ་ཁུལ1བཅས་ཡོད།
ཕིན་ཡོན་རྫོང་ནི་པེ་ཅིང་དང་། ཐེན་ཅིན། ཅི་ནན་གྲོང་ཁྱེར་དང་པོ་ཧའེ་རྒྱ་མཚོའི་མཐའ་འཁོར་གྱི་དཔལ་འབྱོར་ཁུལ་གྱི་ཁུལ་གྱི་ས་གནས་གཙོ་བོ་ཞིག་ཡིན་ལ། ལྷོ་རུ་ཐའེ་ཧྲན་རི་བོ་དང་འབྲེལ་ཞིང་། བྱང་དུ་པེ་ཅིང་དང་ཐེན་ཅིན་གྱི་ཁ་གཏད་དུ་ཡོད་ལ། ཏེ་ཀྲོའུ་གྲོང་ཁྱེར་དང་བར་ཐག་སྤྱི་ལེ30ཡོད།
སྐམ་སའི་རང་བཞིན་གྱི་དུས་རླུང་ནམ་ཟླའི་ཁུལ་དུ་གཏོགས་པ་དང་། དེར་སྐམ་སའི་གནམ་གཤིས་ཀྱི་ཁྱད་ཆོས་མངོན་གསལ་ལྡན་ལ། ས་ཁོངས་ནང་གི་དུས་བཞིའི་དབྱེ་མཚམས་གསལ་པོ་ཡོད་པ་དང་། སྐམ་རློན་གྱི་དུས་ཚིགས་མངོན་གསལ་དོད་ལ། དཔྱིད་དུས་ཐན་པ་དང་རླུང་ཆེ་ཞིང་། དབྱར་དུས་བརླན་བཤེར་ཆེ་ལ་ཆར་ཆུ་མང་བ་དང་། སྟོན་དུས་བསིལ་ཞིང་། དགུན་དུས་གྲང་ངར་ཆེ་བ་དང་གངས་ཆར་ཉུང་། ལོ་ཏོག་སྐྱེ་འཚར་གྱི་དུས་ཚིགས་སུ་ཉི་འོད་འདང་ངེས་དང་ཚ་ནུས་ཕུན་སུམ་ཚོགས་པོ་ཡོད་པས་ཞིང་ལས་དང་། ནགས་ལས། འབྲོག་ལས་བཅས་འཕེལ་རྒྱས་འགྲོ་རྒྱུར་ཕན་ཐོགས་ཡོད་མོད། འོན་ཀྱང་ཐན་པ་དང་། ཞོད་སྐྱོན། སེར་བ། ཚ་རླུང་། ཆར་བ། སད་རྒྱག་པ་སོགས་གནོད་འཚེའི་རང་བཞིན་གྱི་གནམ་གཤིས་རྒྱུན་དུ་ཡོད་པས། ཞིང་ལས་ཐོན་སྐྱེད་ལ་ཤུགས་རྐྱེན་ངེས་ཅན་ཞིག་ཐེབས་ཀྱིན་ཡོད། ལོ་རེའི་ཆ་སྙོམས་ཀྱིས་ཆར་ཆུ་འབབ་ཚད535mm(སྤྱི་ལོ1980ལོ་ནས་སྤྱི་ལོ2010ལོའི་བར)དང་། དཔྱིད་དུས(ཟླ3པ་ནས་ཟླ5པའི་བར)ཐན་པ་ཆེ་ཞིང་ཆར་ཆུ་ཉུང་ལ། དབྱར་དུ(ཟླ6པ་ནས་ཟླ8པ)བརླན་གཤེར་ཆེ་ལ་ཆར་ཆུ་མང་། སྟོན་དུས(ཟླ9པ་ནས་ཟླ11པ)རླུང་ཁམས་ཆེན་པོའི་འཁོར་རྒྱུན་ཅན་གྱི་དབྱར་དགུན་བར་གྱི་བརྗེ་སྤོར་དུས་ཚིགས་ཡིན། དགུན་དུས(ཟླ12པ་ནས་ཕྱི་ལོའི་ཟླ8པའི་བར)དགུས་གྲང་ཞིང་ཆར་ཆུ་ཉུང་།
སྤྱི་ལོ2018ལོར་ཕིན་ཡོན་རྫོང་གི་མི་འབོར་བསྡོམས་གྲངས་ཁྲི47ཟིན་ཡོད།
སྤྱི་ལོ2012ལོར་ཕིན་ཡོན་རྫོང་དུ་གྲངས་ཉུང་མི་རིགས་ཀྱི་མི་འབོར6500ཡོད་པ་དང་མི་རིགས16ཡོད་ལ། དེ་དག་ནི་ཧུའེ་རིགས་དང་། མན་ཇུ་རིགས། སོག་རིགས། མིའོ་རིགས། ཁྲའོ་ཞན་རིགས། པའེ་རིགས། ཀྲོང་རིགས། ཐུའུ་ཅ་རིགས། དབྱིས་རིགས། ལི་སུའུ་རིགས། ལི་རིགས། ཀེ་ལའོ་རིགས། པུའུ་དབྱི་རིགས། ཏ་ཝོར་རིགས། ཁོར་ཁེ་ཙི་རིགས་བཅས་ཡིན། དེའི་ནང་ཧུའེ་རིགས་ཡོད་སའི་གྲོང་ཚོ14ཡོད་ལ། དེ་དག་ནི་ཝང་ཧྥེང་ལོའུ་གྲོང་རྡལ་གྱི་ཡན་ཀྲོང་དང་། ཀྲང་ཀྲོང་། ལིའུ་ཀྲོང་། མ་ཀྲོང་། མོ་ཀྲོང་། ཆན་ཚའོ་གྲོང་རྡལ་གྱི་ཧྲ་ཀྲོང་། ཧོའུ་ཁྲེང་ཅའོ་ལི་གྲོང་ཚོ། ནན་མ་གྲོང་ཚོ། ཡའོ་ཀྲན་གྲོང་རྡལ་གྱི་ཧྲ་ཀྲོང་དང་ཐང་ཧྥང་གྲོང་ཚོ། ཨེན་གྲོང་རྡལ་གྱི་ཏ་པེ་ཀོན་གྲོང་ཚོ། ཝང་དབྱི་ཕུའུ་གྲོང་རྡལ་གྱི་ཐན་ཀྲུང་གྲོང་ཚོ་དང་ཐན་ནན་གྲོང་ཚོ། གསར་སྤེལ་ཁུལ་གྱི་པའེ་ཅ་ཡིང་གྲོང་ཚོ་བཅས་ཡིན་ཞིང་། ཧུའེ་རིགས་མི་གྲངས6141ཡོད།
སྤྱི་ལོ2018ལོར་ཕིན་ཡོན་རྫོང་གི་ས་ཁུལ་གྱི་ཐོན་སྐྱེད་རིན་ཐང་བསྡོམས་འབོར(GDP)སྒོར་དུང་ཕྱུར253.68ཟིན་པ་དེ་བསྡུར་གཞི་ཡོད་པའི་རིན་གོང་ལྟར་བརྩིས་ན་སྤྱི་ལོ2017ལོ་ལས8.1%འཕར་ཡོད་ལ། དེའི་ནང་དུ་ཐོན་ལས་དང་པོའི་འཕར་ཐང་སྒོར་དུང་ཕྱུར40.07ཟིན་ནས་ལོ་སྔོན་མ་ལས3.3%འཕར་ཞིང་། ཐོན་ལས་གཉིས་པའི་འཕར་ཐང་སྒོར་དུང་ཕྱུར115.69ཟིན་ནས་ལོ་སྔོན་མ་ལས8.2%འཕར་ཡོད། ཐོན་ལས་གསུམ་པའི་འཕར་ཐང་སྒོར་དུང་ཕྱུར97.92ཟིན་ནས་ལོ་སྔོན་མ་ལས9.5%འཕར་ཡོད། ཐོན་ལས་གསུམ་གྱི་བསྡུར་ཚུལ་ནི15.8:45.6:38.6ཡིན།
སྤྱི་ལོ1990ལོར་ཕིན་ཡོན་རྒྱལ་ཡོངས་ཀྱི་མ་རྨོས་ལོ་ཏོག་མུའུ་རེའི་ཐོན་ཚད་རྒྱ་མ་སྟོང་གི་རྫོང་དང་པོར་གྱུར་ལ། སྤྱི་ལོ1992ལོར་ཕིན་ཡོན་དུ་ཀྲུང་གོའི་སྐབས་དང་པོའི་ཕུག་རོན་དུས་ཆེན་གཉེར། ཀྲུང་དབྱང་བརྙན་འཕྲིན་ལས་ཁུངས་ཀྱི་གསར་འགྱུར་མཉམ་བསྒྲགས་དང་མི་དམངས་ཉིན་རེའི་ཚགས་པར་ཐོག་དེའི་གནས་ཚུལ་སྤེལ་ཡོད་ལ། སྤྱི་ལོ2002ལོར་ཕིན་ཡོན་རྫོང་གི་ཞིང་པ600ཡི་ཆེད་དུ་དབུན་ཀྲོའུ་རུ་དམངས་གཉེར་དཔལ་འབྱོར་འཕེལ་རྒྱས་གཏོང་སྟངས་སློབ་སྦྱོང་བྱེད་སོང་ཞིང་། སྤྱི་ལོ2006ལོར་ཛིང་ཡོན་རྫོང་གིས་འབྱོར་འབྲིང་གྲོང་ཚོ་འཛུགས་རྒྱུར་སྐུལ་འདེད་ཤུགས་ཆེན་བཏང་ནས“དེང་རབས་ཀྱི་ཞིང་ལས་འཕེལ་རྒྱས་གཏོང་བ་དང་། ཞིང་པ་གསར་པ་སྐྱེད་སྲིང་བྱེད་པ། མཛེས་སྡུག་ལྡན་པའི་གྲོང་གསེབ་འཛུགས་སྐྲུན་བྱེད་པ”བཅས་ཀྱི་འདུ་འགོད་ཆེན་པོ་གསུམ་ལག་བསྟར་བྱས།
སྤྱི་ལོ2018ལོར་རྫོང་ཡོངས་སུ་འབྲུ་རིགས་དང་། སྔོ་ཚལ། འབྲོག་ལས་ཐོན་རྫས་བཅས་གཙོ་ཁྲིད་ཐོན་ལས་ཆེན་པོ་གསུམ་མཉམ་དུ་འཕེལ་རྒྱས་གཏོང་བའི་རྣམ་པ་ཞིག་ཆགས་ཡོད་ལ། ལོ་འཁོར་མོར་འབྲུ་རིགས་ཐོན་ཚད་ཏུན་ཁྲི80ལྷག་དང་། སྔོ་ཚལ་ཐོན་ཚད་ཏུན་ཁྲི130ལྷག ཤ་དང་བྱ་སྒོང་ཐོན་ཚད་ཏུན་ཁྲི20ཙམ་ཟིན་ཡོད།
སྤྱི་ལོ2018ལོར་རྫོང་ཡོངས་ཀྱི་གཞི་ཁྱོན་ཡན་གྱི་བཟོ་ལས་ཀྱི་རིན་ཐང་འཕར་མ8.6%འཕར་བ་དེ་ལོ་གོང་མ་ལས་བརྒྱ་ཆའི1.5འཕར་ཡོད་ལ། བརྒྱ་ཆའི་དགུ་བཅུ་ལས་བརྒལ་བའི་ལས་རིགས་འཕར་སྣོན་ཡོང་བ་རྒྱུན་འཁྱོངས་བྱས་ཡོད་ཅིང་། རྫོང་ཡོངས་ཀྱི་ལས་རིགས་ཆེ་གྲས26ཁྲོད་ཀྱི་ལས་རིགས25ལོ་སྔོན་མ་ལས་འཕར་ཡོད་ལ། འཕར་ཚད96.2%ཟིན་པ་དང་ལས་རིགས16གི་འཕར་ཚད་དེ་རྫོང་ཡོངས་ཀྱི་ཆུ་ཚད་ལས་བརྒལ་ཡོད།
སྤྱི་ལོ2018ལོར་ཕིན་ཡོན་རྫོང་དུ་སྤྱི་ཚོགས་ཀྱི་འཛད་སྤྱོད་དངོས་རྫས་སིལ་ཚོང་བྱེད་ཚད་སྒོར་དུང་ཕྱུར108.60ཟིན་པ་དེ་སྤྱི་ལོ2017ལོ་ལས8.8%འཕར་ཡོད་ལ། དེའི་ནང་དུ་གྲོང་ཁྱེར་དང་གྲོང་རྡལ་གྱི་སྤྱི་ཚོགས་འཛད་སྤྱོད་དངོས་རྫས་སིལ་ཚོང་བྱེད་ཚད་སྒོར་དུང་ཕྱུར99.1ཟིན་ནས་ལོ་སྔོན་མ་ལས8.5%འཕར་ཡོད། གྲོང་གསེབ་ཀྱི་སྤྱི་ཚོགས་འཛད་སྤྱོད་དངོས་རྫས་སིལ་ཚོང་བྱེད་ཚད་སྒོར་དུང་ཕྱུར9.7ཟིན་ནས་ལོ་སྔོན་མ་ལས14.4%འཕར་ཡོད། གྲོང་མིའི་རྒྱུན་གཏན་འཚོ་བ་དང་འབྲེལ་བ་དམ་ཟབ་ཡོད་པའི་ཟས་གོས་སྤྱོད་གསུམ་སོགས་ཚོང་ཟོག་མུ་མཐུད་གཏན་འཇགས་ངང་འཕར་རྒྱུ་རྒྱུན་འཁྱོངས་ཐུབ་ཡོད། སྤྱི་ལོ2018ལོར་འབྲུ་སྣུམ་དང་བཟའ་བཅའི་རིགས་ལོ་སྔོན་མ་ལས2.6%འཕར་ཡོད་ལ། བཏུང་བྱའི་རིགས་ལོ་སྔོན་མ་ལས43.0%འཕར་ཞིང་། གྱོན་ཆས་དང་། འཁལ་འཐག་ཐོན་རྫས་རིགས་ལོ་སྔོན་མ་ལས13.6%འཕར་ཡོད། ཉེར་མཁོའི་དངོས་རྫས་རིགས་ལོ་སྔོན་མ་ལས12.4%འཕར་ཡོད། འཚོ་བའི་ཆུ་ཚད་ཇེ་མཐོར་སོང་བ་དང་བསྟུན་ནས། སྡོད་དམངས་ཀྱི་འཛད་སྤྱོད་དེ་འཚོ་གནས་རང་བཞིན་གྱི་འཛད་སྤྱོད་ནས་ལོངས་སྤྱོད་རང་བཞིན་གྱི་འཛད་སྤྱོད་དུ་འཕེལ་བཞིན་ཡོད་ལ། དེ་དང་འབྲེལ་བ་ཡོད་པའི་འཛད་སྤྱོད་རིམ་སྤོར་གྱི་འཚོ་བ་ལེགས་སུ་གཏོང་བའི་རིགས་ཀྱི་ཚོང་ཟོག་འཕར་བའི་གོམ་སྟབས་མགྱོགས་སུ་ཕྱིན་ཡོད། དེའི་ནང་དུ་ཁྱིམ་སྤྱོད་གློག་ཆས་དང་སྒྲ་སྐྱེད་ཡོ་ཆས་རིགས་ལོ་སྔོན་མ་ལས9.4%འཕར་ཞིང་། རྩིས་འཁོར་དང་དེའི་ཉེར་མཁོའི་ཐོན་རྫས་རིགས་ལོ་སྔོན་མ་ལས18.1%འཕར་ཡོད། སྡོད་ཁང་དང་འབྲེལ་བ་ཡོད་པའི་ཁྱིམ་ཆས་རིགས་དང་། ཨར་སྐྲུན་དང་དེ་བཞིན་མཛེས་སྤྲོས་རྒྱུ་ཆའི་རིགས། གློག་ཆས་རིགས་བཅས་ཀྱི་ཚོང་ཟོག་ཕྱིར་ཚོང་བྱེད་ཚད་སོ་སོར8.0%དང་། 9.8% 33.1%འཕར་ཡོད།
སྤྱི་ལོ2018ལོར་ཕིན་ཡོན་རྫོང་གི་བཅད་གྲངས་ཡན་གྱི་སྡེབ་ཚོང་སིལ་ཚོང་དང་ཞག་སྡོད་བཟའ་བཏུང་ཁེ་ལས98ཡོད་ལ། དེའི་ནང་དུ་ལོ་རེའི་བྲིན་ཚོང་དངུལ་འབོར(ཚོང་གཉེར་དངུལ་འབོར)སྒོར་དུང་ཕྱུར1ནས་ཁྲི5སྟོང་ཡན་གྱི་ཁེ་ལས10ཡོད་ལ། དེ་ལོ་གོང་མ་ལས་ཁེ་ལས2མང་དུ་སོང་ཡོད། ཕྱིར་ཚོང་དངུལ་འབོར(ཚོང་གཉེར་དངུལ་འབོར)སྒོར་ཁྲི1000ནས་ཁྲི5000བར་གྱི་ཉོ་ཚོང་ཁེ་ལས38ཡོད།