ཡན་ཐ་ཆུས་ནི་ཞི་ཨན་གྲོང་ཁྱེར་དབུས་ཁུལ་གྱི་ཆུས་ཆེ་ཤོས་ཡིན་ལ་ཞིང་ཆེན་ཡོངས་ཀྱི་དཔལ་འབྱོར་དང་རིག་གནས་ཀྱི་ལྟེ་གནས་ཀྱང་ཡིན། ཧྲའན་ཞི་ཞིང་ཆེན་ཞི་ཨན་གྲོང་ཁྱེར་གྱི་ཁྲེང་ནན་ཁུལ་དུ་གནས་པ་དང་། ཁོངས་གཏོགས་ཁུལ་དུ་ཞི་ཨན་མཐོ་གསར་ལག་རྩལ་ཐོན་ལས་གསར་སྤེལ་ཆུས་དང་རྒྱལ་ཁབ་རིམ་པའི་དཔལ་འབྱོར་གསར་སྤེལ་ཆུས་ཆེན་པོ་གཉིས་ཡོད། ལྗོངས་ཡོངས་ཀྱི་སྤྱིའི་རྒྱ་ཁྱོན་སྤྱི་ལེ་གྲུ་བཞི་མ152ཟིན་པ་དང་། ཁོངས་གཏོགས་ཁྲོམ་གཞུང་དོན་གཅོད་ཁྲུའུ10ཡོད་པ། རྒྱུན་སྡོད་མི་འབོར་ཁྲི123.11(2017)ཡོད་པ་དང་ཁོངས་གཏོགས་ཁུལ་དུ་འཛམ་གླིང་ཐོག་སྐད་གྲགས་ཆོད་པའི་ལོ་རྒྱུས་རིག་གནས་ཤུལ་བཞག་གི་ཡན་ཐ་མཆོད་རྟེན་ཆེན་པོ་ཡོད་པས་མིང་དེ་ལྟར་ཐོགས་པ་རེད། ཡན་ཐ་ཆུས་ནི་ཀྲུང་གོའི་དབུས་ནུབ་རྒྱུད་ཀྱི་སྔོན་ཐོན་དཔལ་འབྱོར་སྟོབས་ཆེ་བའི་ཆུས་ཞིག་ཡིན་པ་དང་། ཀྲུང་གོའི་ཚོང་ལས་དང་ཚན་རིག་སློབ་གསོའི་གྲགས་ཅན་ཆུས་ཡང་ཡིན། དཔལ་འབྱོར་བསྡོམས་འབོར2017ལོར་མི་དམངས་ཤོག་སྒོར་དུང་ཕྱུར1521ལས་བརྒལ་བ། མི་རེའི་ཆ་སྙོམསGDPཨ་སྒོར་ཁྲི་ལས་བརྒལ་བ། ནུབ་རྒྱུད་ཕྱོགས་བསྡུས་ཨང་དང་པོར་སླེབས་པའི་གྲོང་ཁྱེར་ཁོངས་གཏོགས་ཀྱི་ཆུས་དང་ཞི་ཨན་གྱི་དཔལ་འབྱོར་སྒྲིག་གཞི་ཆེ་གྲས་དང་པོ་བཅས་རེད།
ཡན་ཆུས་ནང་ཁུལ་དུ་ཞི་ཨན་གྲོང་ཁྱེར་གྱི་རིག་གནས་སློབ་གསོའི་ཐོན་ཁུངས་ཡག་ཤོས་ཡོད་པ་དང་ཏ་ཡན་མཆོད་རྟེན་དང་། ཆིང་ལུང་དགོན། ཧན་ཞོན་རྟི་ཏུའུ་ལིང་། ཆུས་ཅང་ཁྲི་གནའ་ཤུལ། ཧྲའན་ཞི་ལོ་རྒྱུས་རྟེན་རྫས་བཤམས་མཛོད་ཁང་སོགས་གནའ་ཤུལ་གྲགས་ཅན་ཡོད། ཞི་ཨན་འགྲིམ་འགྲུལ་སློབ་ཆེན་དང་། ཞི་ཨན་གློག་རྡུལ་ཚན་རྩལ་སློབ་ཆེན་སོགས་མཐོ་རིམ་སློབ་གྲྭ28དང་། ཞིང་ཆེན་དང་པུའུ་རིམ་པ་ཡན་གྱི་ཞིབ་འཇུག་ཁང55དང་། ཆེད་ལས་ལག་རྩལ་ཤེས་ལྡན་མི་སྣ་རིགས་ཁག་ཁྲི14བཅས་ཡོད་ཅིང་། ཐོན་ལས་གསུམ་པའི་བསྡུར་ཚད་བརྒྱ་ཆ78ཟིན་པ་དང་། ཆེད་ཁེའི་ལག་རྩལ་རེ་ཞུ་བྱེད་ཚད་དང་དབང་ཆ་སྤྲོད་ཚད་ནུབ་རྒྱུད་ས་ཁུལ་གྱི་ཨང་དང་པོར་སླེབས་ཤིང་། ཁུལ་གཅིག་དང་ལམ་ལུགས་མང་བའི་ཐུན་མོང་མ་ཡིན་པའི་གནས་སྟངས་ཤིག་ཆགས་ནས་ཞི་ཨན་གཙོ་ཁྲིད་ཐོན་ལས་ཀྱི་འཕེལ་རྒྱས་མཐོ་ས་ཞིག་ཏུ་གྱུར་ཡོད། ལོ་བཅུ་གཅིག་གི་རིང་བསྟུད་མར་ཞིང་ཆེན་ཡོངས་ཀྱི“སྟོབས་ཆེའི་ཁུལ་ལྔའི”ཁྲོད་ཀྱི་ཨང་དང་པོ་དེ་ཀྲུང་གོའི་ཚོང་ལས་ཁུལ་ཆེ་གྲས་བཅུ་དང་རྒྱལ་ཁབ་ཀྱི་ཤེས་བྱའི་བདག་དབང་སྟོབས་ཆེའི་རྫོང་གི་ལས་གྲྭའི་ཚོད་ལྟའི་རྫོང(ཆུས)ཡིན་པ་རེད།
ཀྲོའུ་ཁྲེང་ཝང་ཁྲི་ལོ་བརྒྱད་ཀྱི་སྐབས(སྤྱི་ལོའི་སྔོན་གྱི1007ལོར)ཐང་རྒྱལ་རབས(ད་ལྟའི་ཧྲན་ཞི་ཞིང་ཆེན་གྱི་དབྱི་ཁྲེང་རྫོང་གི་ནུབ་བྱང་རྒྱུད)རྩ་མེད་དུ་བཏང་ནས་གནས་སྤོ་བ་དང་།
མི་དམངས་ཀྱིས་ཏུའུ(ད་ལྟའི་ཡན་ཐ་ཆུས་ཀྱི་ཏུའུ་ཁྲེང་གྲོང་ཚོའི་རྒྱུད)རུ་ཏུའུ་པོ་རྒྱལ་ཁབ་བཙུགས། ཀྲོའུ་ཞོན་ཝང་ལོ་ཞེ་གསུམ(སྤྱི་ལོའི་སྔོན་གྱི་785ལོར)ཏུའུ་པོ་བསད། ཕིང་ཝང་གིས་གནས་སྤོས་རྗེས་ཏུའུ་ཏི་ཆིན་ལ་བསྩལ། ཆིན་གྱི་མི་སྡོད་ནུབ་ཀྱི་ས་ཆར་སྟོབས་ཤུགས་མེད་པས། ཏུའུ་ཡི་སྟོབས་ཤུགས་མེད་པར་གྱུར་ཅིང་།རྗེས་སུ་ཏང་ཏུའུ་རྒྱལ་ཁབ་བཙུགས་ལ་དེ་ལ་ཐང་ཏུའུ་གོ་ཡང་ཟེར།
ཀྲོའུ་ཧེང་ཝང་ཁྲི་ལོ་བདུན་པར(སྤྱི་ལོའི་སྔོན་གྱི713ལོར)ཆིན་གྱིས་ཏང་ཏུའུ་རྩ་མེད་བཏང་བ་དང་། ཆིན་ཝུའུ་ཀུང་ཁྲི་ལོ་བཅུ་གཅིག(ཀྲོའུ་ཀྲོང་གི་རྒྱལ་པོ་ལོ་བཅུ་དང་། སྤྱི་ལོའི་སྔོན་གྱི687ལོར)“ཁྲུའུ་རྫོང་ཏུའུ”ཞེས་པ་ནི་ཁག་བགོས་བཀག་སྡོམ་ལམ་ལུགས་ཅན་ནས་རྫོང་ལམ་ལུགས་བར་བརྒལ་དུས་ཀྱི་རྫོང་སྔ་ཤོས་ཀྱི་གྲས་ཤིག་ཡིན། ཆིན་ཧྲི་ཧོང་གིས་ལོ་ཉེར་དྲུག(སྤྱི་ལོའི་སྔོན་གྱི211ལོ)རྒྱལ་ཁབ་དྲུག་གཅིག་གྱུར་བྱས་རྗེས། ནང་ཁུལ་གྱི་ལོ་རྒྱུས་བཀོད་དེ་ཅིན་ཅུས་རྫོང་ཁག་ལ་དོ་དམ་བྱེད་པ་དང་ཏུའུ་རྫོང་གི་ཁོངས་གཏོགས་ཡིན།
ཡོན་ཁང་གི་ཁྲི་ལོ་དང་པོར(སྤྱི་ལོའི་སྔོན་གྱི65ལོ)ཏུའུ་ཏུང་གི་དེ་སྔའི་བང་སོ་ཏུའུ་ལིང་རྫོང་བསྒྱུར་པ་ཡིན་ལ། རྫོང་ནི་དེང་གི་ཡན་ཐ་ཁུལ་གྱི་ཀྲའོ་གསུམ་གྲོང་ཚོའི་ནུབ་བྱང་དུ་གནས། ཞིན་ཐེན་ཧྥེང་གི་ལོ་གཉིས་པ(ལོ15)ཏུའུ་ལིན་རྫོང་ནི་རའོ་ཨན་རྫོང་དུ་བསྒྱུར་ཞིང་། ལོ་དང་པོར(ལོ23)ལ་ཏུའུ་ལིན་རྫོང་ཞེས་བསྐྱར་དུ་བཏགས། ཝེ་ཧོང་ཁྲུའུ་ཁྲི་ལོ་དང་པོར(220ལོ)ལ་བསྒྱུར། མིང་ཡང་བསྐྱར་ཏུའུ་རྫོང་ཞེས་བསྒྱུར། ཅིན་ཐའེ་ཁང་གི་ཁྲི་ལོ་དང་པོར་ཏུའུ་ཁྲེང་རྫོང་ཞེས་པར་མིང་བསྒྱུར། ཝེ་བྱང་མའི་ལྷ་ལོ་བཞི་པར(431ལོར)སླར་ཡང་ཏུའུ་རྫོང་ཞེས་པར་བསྒྱུར། ཀྲོའུ་བྱང་མའི་མིང་རྒྱལ་རབས་ཀྱི་གོང་མ་ཁྲི་ལོ་གཉིས(558ལོར)ཁྲང་ཨན་ཤར་རྒྱུད་ནས་ཝན་ཉན་རྫོང་དུ་བཞག་པ་དང་། ཅན་ཏེ་ཁྲི་ལོ་གཉིས(573ལོར)ཏུའུ་རྫོང་ཁྲང་ཨན་དང་ཝན་ཉན་རྫོང་གཉིས་ཟླ་སྒྲིལ་དུ་བཏང་།
སུའེ་ཁའེ་ཧོང་གི་ཁྲི་ལོ་གསུམ(583ལོ)ནས་ཝན་ཉན་རྫོང་དུ་བསྒྱུར་ཏེ་ཏ་ཞིན་ཏ་ཞེས་པར་བསྒྱུར་པ་དང་། ཀྲུའུ་ཆའོ་ཁྲོམ་ལམ་དབུས་མ་དེ་ཁྲང་ཨན་རྫོང་གི་ཁོངས་སུ་གཏོགས་ཤིང་། ཐང་ཝུའུ་ཏེ་ཁྲི་ལོ་དང་པོར(618ལོར)ཏ་ཞིན་རྫོང་ཞེས་པའི་མིང་དེ་ཝན་ཉན་རྫོང་དུ་བསྒྱུར། ཆན་ཧྥེང་ཁྲི་ལོ་དང་པོ(666ལོར)ཁྲང་ཨན་རྫོང་གི་ཤར་ལྷོའི་རྒྱུད་དུ་ཆན་ཧྥེང་རྫོང་དང་། རྫོང་དུ་ཧུའེ་ཀྲེན་ཧྥང(ད་ལྟའི་ཡན་ཐ་ཆུས་ཀྱི་ཅི་ཞང་གྲོང་ཚོའི་བྱང་དུ)བཙུགས་པ་དང་། ཝུའུ་ཀྲོའུ་ཁྲང་ཨན་ལོ་གསུམ(703ལོར)མེད་པར་བཟོས་ནས་ཁྲང་ཨན་རྫོང་དུ་ཟླ་སྒྲིལ་བཏང་།
སུང་རྒྱལ་རབས་བྱང་མའི་ཞོན་ཧོ་ཁྲི་ལོ་བདུན་པ(1125ལོར)ཀེང་ཝན་ཉན་རྫོང་ནི་ཧྥན་ཁྲོན་རྫོང་ཡིན་པ་དང་། ཅིན་ཏ་ཏིང་ཁྲི་ལོ་ཉེར་གཅིག་པར(སྤྱི་ལོ1181ལོར)ཧྥན་ཁྲོན་རྫོང་ནི་ཞན་ཉིང་རྫོང་དུ་བསྒྱུར། ཡོན་རྒྱལ་རབས་དང་། མིང་། ཆིང་རྒྱལ་རབས་བཅས་ཀྱི་དུས་སྐབས་སུ། ཡན་ཐ་ཆུས་ཀྱི་རྫོང་གཉིས་སུ་དབྱེ་ནས་བཅོས་སྐྱོང་བྱེད་པར་འགྱུར་ལྡོག་ཆེན་པོ་བྱུང་མེད།
མིན་གོ་སྲིད་ལོ2(1913ལོར་)ཞན་ཉིང་རྫོང་མི་དགོས་པར་བཟོས་པ་དང་། ད་ལྟའི་ཡན་ཐ་མངའ་ཁོངས་ཀྱི་ཞན་ཉིང་གི་ཆ་ཤས་ཤིག་ཁྲང་ཨན་རྫོང་གི་མངའ་འོག་ཏུ་བཅུག་ཅིང་། དེ་ནས་བཟུང་རྫོང་གཉིས་ཀྱི་ཁག་བགོས་བཅོས་སྐྱོང་མཇུག་བསྒྲིལ་ཏེ་ཚང་མ་ཁྲང་ཨན་རྫོང་གི་མངའ་འོག་ཏུ་གཏོགས། ཤར་ངོས་ཀྱི་ཁྲུའུ་ཧོ་ལྟེ་བའི་ལམ་རྒྱུད། ནུབ་ངོས་ཀྱི་ཧོ་ཧོ་ལྟེ་བའི་ལམ་རྒྱུད། ལྷོ་ངོས་ཀྱི་མིའོ་ཅ་ཀྲའེ་དང་། ཞིན་ཁའེ་དང་། སུང་ཅ་མེ་ཏོག་ལྡུམ་ར། ཝུའུ་ཅ་དུར་ས། ཀའོ་པ་ཀོའུ་བཅས་ཀྱི་ལམ་རྒྱུད། བྱང་ངོས་ཀོང་ཐའེ་མིའོ་ཧྲི་ཙི་དང་། པའེ་ཧྭ་གྲོང་ཚོ། ཝུང་ཅ་ཀྲོང་། ལིའུ་ཅ་ཀྲའེ་བཅས་ཀྱི་ལམ་རྒྱུད། གྲོང་ཁྱེར་ཁུལ་གྱི་བདག་སྐྱོང་བྱེད་ཁོངས་སུ་བསྒྱུར། མིན་གོ་སྲིད་ལོ34ལ(སྤྱི་ལོ1945ལོའི)ཟླ11པར་ཞི་ཨན་གྲོང་ཁྱེར་གྲོང་རྡལ་ནས་ཆུས་བཙུགས་ཏེ་གོ་རིམ་ལྟར་ད་ལྟའི་ཡན་ཐ་ཁུལ་གྱི་མངའ་ཁོངས་སུ་ཆུས་དགུ་པ་ཞེས་མིང་བཏགས་པ་རེད། ཤར་ཁུལ་བཅུ་པ(སྤྱི་ལོ1954ལོར་ཁྲང་ལེ་ཁུལ་ཞེས་མིང་བསྒྱུར་བ)དང་ས་མཚམས་འབྲེལ་བ་དང་། ནུབ་ཁུལ་བཅུ་གཉིས་པ(སྤྱི་ལོ1954ལོར་ཨ་ཧྥང་ཁུལ་ཞེས་མིང་བསྒྱུར། )མཐའ་འབྲེལ་ཡིན། བྱང་དུ་མཁར་གྱང་ས་མཚམས་བྱས་ཤིང་། ལྷོ་རུ་ཁྲང་ཨན་རྫོང་དང་འབྲེལ་ཡོད། སྤྱིི་ལོ1949ལོའི་ཟླ5ཚེས20ཉིན་ཞི་ཨན་བཅིངས་འགྲོལ་དུ་བཏང་། ཡན་ཐ་ཁུལ་གྱི་མངའ་ཁོངས་སུ་སྔར་བཞིན་ཞི་ཨན་གྲོང་ཁྱེར་གྱི་ཁུལ་དགུ་པའི་མིང་སྤྱོད་བཞིན་ཡོད།
སྤྱི་ལོ1954ལོའི་ཟླ12པའི་ཚེས21ཉིན། ཞི་ཨན་གྲོང་ཁྱེར་མི་དམངས་སྲིད་གཞུང་གི་བརྡ་སྦྱོར་ལྟར་ཞི་ཨན་གྲོང་ཁྱེར་གྱི་ཁུལ་དགུ་པའི་སྒྲིག་གཞི་མེད་པར་བཟོས་ཏེ། ཞི་ཨན་གྲོང་ཁྱེར་ཡན་ཐ་ཆུས་བཙུགས།
སྤྱི་ལོ1955ལོའི་ཟླ1པར། ཡན་ཐ་ཁུལ་གྱི་སྐབས་དང་པོའི་མི་དམངས་འཐུས་མི་ཚོགས་ཆེན་གྱིས《ཀྲུང་ཧྭ་མི་དམངས་སྤྱི་མཐུན་རྒྱལ་ཁབ་ཀྱི་ས་གནས་རིམ་པ་སོ་སོའི་མི་དམངས་འཐུས་མི་ཚོགས་ཆེན་དང་ས་གནས་རིམ་པ་སོ་སོའི་མི་དམངས་ཨུ་ཡོན་ལྷན་ཁང་གི་རྩ་འཛུགས་བཅའ་ཁྲིམས》ལྟར། ཡན་ཐ་ཆུས་མི་དམངས་སྲིད་གཞུང་དེ་ཞི་ཨན་གྲོང་ཁྱེར་ཡན་ཐ་ཆུས་མི་དམངས་ཨུ་ཡོན་ལྷན་ཁང་ཞེས་པར་མིང་བསྒྱུར།
སྤྱི་ལོ1960ལོའི་ཟླ5བར། ཞི་ཨན་གྲོང་ཁྱེར་མི་དམངས་ཨུ་ཡོན་ལྷན་ཁང་གིས་ལན་ཧུའུ་ཁུལ་གྱི་ནུབ་ལམ་དང་རྡོ་རིང་ནགས་ཁུལ་གྱི་ཞི་བདེ་ལམ་དང་། ལྷོ་སྒོ་དང་ལྷོ་སྲང་ལམ། པའེ་ལིན་བཅས་སྲང་ལམ་དོན་གཅོད་ཁང5ཡན་ཐ་ཆུས་ལ་བགོ་རྒྱུའི་ཐག་བཅད།
སྤྱི་ལོ1965ལོའི་ཟླ10པར། ཞི་ཨན་གྲོང་ཁྱེར་མི་དམངས་ཨུ་ཡོན་ལྷན་ཁང་གིས་ཡན་ཐ་དང་ཨ་ཧྥང་། ཝེ་དབྱང་། ཡོན་ཆའོ་སོགས་ས་ཁུལ་གྱི་སྒྲིག་གཞི་མེད་པར་བཟོས་ཏེ། མཉམ་དུ་ཞི་ཨན་གྲོང་ཁྱེར་ཉེ་འཁོར་བཙུགས། ལྗོངས་མི་དམངས་ཨུ་ཡོན་ལྷན་ཁང་གིས་ཞའོ་ཀྲའེ་ཤར་ལམ་དུ་བཅའ་སྡོད་བྱས།
སྤྱི་ལོ1980ལོའི་ཟླ4པར། ཞི་ཨན་གྲོང་ཁྱེར་མི་དམངས་སྲིད་གཞུང་གིས་ཞི་ཨན་གྲོང་ཁྱེར་ཉེ་འདབས་ཀྱི་སྒྲིག་གཞི་མེད་པར་བཟོས་ཏེ་ཡན་ཐ་ཆུས་སླར་གསོ་བྱས་པ་ཡིན།
སྤྱི་ལོ2019ལོར་ལྗོངས་ཡོངས་ཀྱི་སྤྱིའི་རྒྱ་ཁྱོན་སྤྱི་ལེ་ངོས་གྲུ་བཞི་མ152ཟིན་པ་དང་དེའི་ཁོངས་སུ་ཁྲོམ་གཞུང་དོན་གཅོད་ཁྲུའུ10ཡོད་པའི(དེའི་ནང་ཡུས་ཧྭ་ཀྲའེ་གྲོང་དང་ཀུང་པེ་ཁྲོམ་གཞུང་དོན་གཅོད་ཁྲུའུ2ཀྱིས2018ལོའི་ཟླ9པར་མཐོ་གསར་ཁུལ་དུ་ཚབ་གཉེར་བྱས་པ)རང་ཉིད་ཀྱིས་སྡེ་ཁུལ་134དང་སྲིད་འཛིན་གྲོང་ཚོ45དོ་དམ་བྱས་ཡོད།
སྲང་ལམ། |
ཐད་གཏོགས་ས་གནས། |
ཏ་ཡན་ཐ་སྲང་ལམ། |
ཚེན་ཧྭ་བྱང་ལམ་དང་། ཚེན་ཧྭ་ནན་ལམ། ཏ་ཡན་ཐ། ཡན་ཐ་ལམ། གྲོང་ཁྱེར་ཨུ་ལྷན་ཏང་གི་སློབ་གྲྭ། བརྒྱད་གཅིག་མེ་ཏོག་ལྡུམ་ར། ཚན་རྩལ་སློབ་གླིང་། ནུབ་དཔྱད་གློག་འཕྲིན། ནུབ་གློག་གློག་བརྙན་བཟོ་གྲྭ། དྲག་ཆས་ཉེན་རྟོག་སྨན་ཁང་། ཆིན་ལུང་། ཞིང་ཨུད་སོགས་སྡེ་ཁུལ་གྲོང་ལྷན14དང་། ཐའེ་ཕིང་པོ་དང་། ཏ་ཡན་ཐ། ཧོའུ་ཚུན། ཀོན་དབྱིན་དགོན། ཝང་ཅ་སོགས་གྲོང་ཚོ་ཨུ་ལྷན7ཡོད། |
ཞའོ་ཀྲའེ་ལམ་སྲང་ལམ། |
ཁྲང་ཨན་སློབ་ཆེན། ཡུང་སུང་། ཙི་ཞང་། ཧུང་ཡའོ་ལྷོ་ལམ། ཞའོ་ཀྲའེ་ཏུང་ལམ། ཞིང་ཧྲན། ཡུས་ཧྭ། 213གློག་རྡུལ། ཞའོ་ཀྲའེ་ནུབ་ལམ། ཡན་ཞི་ལམ། བདེ་ཐང་། ཁྲུང་ཏེ་ཧྥང་། ཁང་ལེ། ཁྲུང་ཡེ། བཀྲ་ཤིས། དུས་བཞི་སོགས་སྡེ་ཁུལ་གྲོང་ལྷན་18དང་། ཞིན་ཅ་ཕོ་དང་། བཀྲ་ཤིས། ཨེར་ཧྥུ་ཀྲོང་། ལུའོ་ཅ་གྲོང་། ཧའོ་ཅ་ཀྲའེ་སོགས་གྲོང་ཚོ་ཨུ་ལྷན5ཡོད། |
ཁྲང་ཡན་པོ་སྲང་ལམ། |
ཧྲའན་ཞི་དགེ་འོས་སློབ་ཆེན་དང་། ཞི་ཨན་སློབ་གླིང་། ནུབ་བྱང་སྲིད་ཁྲིམས་སློབ་གླིང་། ཤིས་ཨན་རྡོ་སྣུམ་སློབ་གླིང་། ཏུང་དབྱི། ཆིང་སུང་ལམ། ཚུ་ཧྭ་ནན་ལམ། ཞི་པ་ལི། དམག་བཟོ། ཨར་སྐྲུན་རྒྱུ་ཆ། བརྙན་འཕྲིན་མཆོད་རྟེན། ཐན་ཐན་ལམ། ཀན་ཤིའུ་སུའོ། ཏུང་པ་ལི་བྱང་ཁུལ་སོགས་སྡེ་ཁུལ་གྲོང་ལྷན18ཡོད་པ་རེད། |
གློག་རྡུལ་གྲོང་གི་སྲང་ལམ། | ཞི་ཅིང་དང་། ཐང་། ཐའེ་པེ། ཙི་ཝེ་མེ་ཏོག་ལྡུམ་ར། གློག་རྡུལ་ལམ་གཅིག རླུང་འཕྲིན་གློག་འཕྲིན། ཚན་རྩལ་ལམ། ཐའེ་པའེ་ལྷོ་ལམ། ཀུང་ཏུང་ལམ། གློག་རྡུལ་ཁྲོམ་གཞུང་། གློག་རྡུལ་ནུབ་ལམ། ཞིན་ཡོན། ལན་ཆའོ་ཧྲེང་ཧྥེ། ཆི་ཝང་ཤིན་ཡོན། ཧྲོང་ཆའོ་རྒྱལ་སྤྱི་སོགས་བཅས་གྲོང་ལྷན་24ཡོད། པེ་ཧྲན་མོན་དང་། ཏིང་ཅ། པའེ་ཅ་གྲོང་། ཞུས་ཅ་གྲོང་། ཧྲ་ཅིན། ནན་ཧྲེན་ཅ་ཆའོ། ཀའོ་ཅ་པའོ། ཀྲའེ་ཅ་པའོ། ཚའོ་ཅ་པའོ། ཏུའུ་ཁྲེང་། ཅང་ཅ་ཀྲའེ་བཅས་ཡོད། |
ཏི་ཅ་ཕའོ་སྲང་ལམ། |
ཐེན་ཅ་ཝན་དང་། ཆིན་ཁྲོན། ཆན་ཧུའུ་། ཁང་ཉིང་། འཛུགས་སྐྲུན་ལམ་བཟོ་སོགས་སྡེ་ཁུལ་གྲོང་ལྷན5དང་། ཉི་འོད་གྲོང་ལྷན་དང་། ཐེན་ཅ་ཝན་དང་། ཤར་སོགས་རི་ལྡེབས་དང་། ནུབ་སོགས་རི་ལྡེབས་དང་། ཡན་ཞིང་མོན་ལྷོ་གྲོང་ཚོ། པའེ་དབྱང་གྲོང་ཚོ། ཡུའེ་ཏེང་ཀོ ཧྲི་ཅ་ཝན། མ་ཐེང་ཁུང་། ཡན་ཞིང་མོན་པེ་གྲོང་ཚོ་སོགས་གྲོང་ཚོ་ཨུ་ལྷན9ཡོད། |
ཡུས་ཧྭ་ཀྲའེ་སྲང་ལམ། |
3507བཟོ་གྲྭ་དང་། 3511བཟོ་གྲྭ། རི་པིན་རྫས་འགྱུར་བཟོ་གྲྭ། རྫས་འགྱུར་བཟོ་ལས་ཁང་། ཆུ་བེད་སོགས་སྡེ་ཁུལ་སྡོད་དམངས་ཨུ་ཡོན་ལྷན་ཁང་6བཅས་ཡོད། ཡུས་ཧྭ་ཀྲའེ་གྲོང་། ཞའོ་ཡན་ཀྲོང་། ལའོ་ཡན་ཀྲོང་། ཀྲང་ཧུའུ་ཀྲའེ་། ཀྲོའུ་སུང་ཀྲའེ་། ཧྲོང་ཆི་ཀྲའེ་། ཞིན་ཧྥེང་། ལེ་ཅ་ཀྲའེ་། ཧོ་ཅ་ཀྲའེ་། དབྱིན་ཧྥ་ཀྲའེ། ཞི་ཀྲི་ཅ་ཀྲོང་། ཏུང་ཡིའུ་ཅ་ཀྲོང་། ཡུའེ་ཆི་ཀྲའེ། ཡའོ་ཅ། རྨིན་ཆི་ཀྲའེ་གྲོང་། ཨར་ཧྥུ་ཀྲོང་། པེ་ཧྲི་ཟམ་པ། ཞི་ཡའོ་ཐོའུ། ཏ་ཀྲའེ་སོགས་གྲོང་མིའི་ཨུ་ཡོན་ལྷན་ཁང20ཡོད། |
ཀྲང་པ་ལུང་བའི་སྲང་ལམ། |
ཀྲང་པ་ལུང་ཁྲོམ་ལམ་ཞི་ཐན་དང་། ཏུང་ཐན། ཚའོ་ལི། ལི་ཧྭ་ཧྲུའེ། ཡོན་ཆི་ཀྲའེ། ཡུས་ཅ་ཀྲོང་། པུའུ་ཧྲང་། ཧུང་མིའོ། ཁྲེན་ལིན། ཇ་ཀྲང་། ཧྲོང་ཧྲུའེ་མོའོ། ཏིང་ཅ་ཆའོ། ཞུའེ་ཐང་། ཉིའུ་པེ་གྲོང་ཚོ། ཀུང་པ་ཏུང་གྲོང་ཚོ། ཀུང་པ་ནན། ཀའོ་པ་ཞི། ཀྲ་ཁོའུ། ཞི་ཧྥུ། ཏུང་ཧྥུ། མུའུ་ཐ་ཀྲའེ་ནན་གྲོང་ཚོ། མུའུ་ཐ་ཀྲའེ་པེ་ཚུན། ཀན་ཅ་གྲོང་ཚོ། ཡའོ་ཐུའུ། ཁྲེན་ཅ་ཀྲོང་། ཏུང་ཞིན་ཀྲོང་། ཞི་ཞིན་ཀྲོང་། ཀྲའོ་ཅ་ཕོ་སོགས་གྲོང་ཚོ28ཀྱི་ཨུ་ཡོན་ལྷན་ཁང་ཡོད། |
ཆུ་རྐྱང་སྲང་ལམ། |
ཀྲའོ་གསུམ་པ། ཡུས་ཝང་ཅེ། མེའོ་ཅ་གྲོང་ཚོ། ཝུའུ་ཏེན་ཕོ་གྲོང་རྡལ། ཡང་ཐོའུ་གྲོང་རྡལ། ཁྲུན་ལིན། ཕེ་ཅ་དབྱི། ཅིན་ཕུའུ་ཤིན། པེ་ཁྲེ་ཐོའུ། ཤིས་ཆུའུ། ཧོང་ཆུས་ཐོའུ། རུང་ཅ་ཀྲའེ་གྲོང་ཚོ། གཡོད་ཅ་གྲོང་ཚོ། མོང་ཅ་ཀྲའེ་སོགས་གྲོང་ཚོ་ཨུ་ལྷན་ཁང17ཡོད། |
ཡན་ཐ་ཆུས་ནི་ཞི་ཨན་གྲོང་ཁྱེར་གྱི་ལྷོ་རྒྱུད་དུ་གནས་པ་དང་། གྲོང་ཁྱེར་གྱི་ཐད་སྐྱོང་ཆུས་ཡིན་ཞིང་། ས་ཁོངས་སུ་ཐང་རྒྱལ་རབས་ཀྱི་ཏ་ཡན་ཐཱ་མཆོད་རྟེན་ཆེན་པོ་བཙུགས་ཡོད་པས་མིང་དེ་ལྟར་ཐོགས་པ་རེད། ཤར་གྱི་གཙང་པོ་དང་ཉེ་ཞིང་། ཟམ་པ་དང་འབྲེལ་ཞིང་། ནུབ་བྱང་ཝུའུ་དབྱང་ཆུས་དང་འབྲེལ་ཡོད། ནུབ་དང་ལྷོ་ནི་ཁྲང་ཨན་ཆུས་དང་ཁྱིམ་མཚེས་ཡིན། བྱང་གི་ལྷོ་ངོས་ཀྱི་སྐོར་ལམ་གཉིས་པ་དང་། བཟོ་སྐྲུན་ལམ་བུ། ཞན་ཉིང་ལམ་བཅས་ས་མཚམས་བྱས་ཏེ་པད་མའི་མཚེའུ་དང་རྡོ་རིང་གི་ནགས། གྲོང་ཁུལ་གསར་པ་བཅས་དང་ཐག་ཉེ། ཤར་ནུབ་རིང་ཚད་སྤྱི་ལེ23.1དང་། ལྷོ་བྱང་ཞེང་ཚད་སྤྱི་ལེ9.9སྤྱིའི་རྒྱ་ཁྱོན་སྤྱི་ལེ་ངོས་གྲུ་བཞི་མ152ཡོད།
ཡན་ཐ་ཆུས་ནི་ཧྲའན་ཞི་ཀོན་ཀྲུང་ཝེ་གཙང་པོའི་ཁྲུང་ཕུང་བདེ་ཐང་གི་ལྟེ་བའི་ཁུལ་དུ་གནས་པ་དང་ས་བབ་ཤར་ཕྱོགས་སུ་མཐོ་ཞིང་། ས་སེར་ཐའེ་ཡོན་ཡིན་པ་དང་། དེ་ནི་“ཚ་ལུ་མའི་འདབ་མ”གྲོང་ཁུལ་དུ་ཆགས་ཡོད་པ་དང་། ས་རྒྱུ་གཤིན་པོ་ཡིན།
ཡན་ཐ་ཆུས་ནི་དུས་བཞིའི་དྲོ་གྲང་དང་སྐམ་རློན་གསལ་པོ་ཡོད་པ་དང་། དཔྱིད་དུས་དྲོ་ཤིང་སྐམ་ཤས་ཆེ་ལ་རླུང་མང་བ། དབྱར་དུས་ཚ་བ་ཆེ། སྟོན་དུས་དྲོད་འཇམ་བརླན་གཤེར་ཆེ་བ། དགུན་དུས་གྲང་བས་གངས་ཆར་ཉུང་། ལོ་ཧྲིལ་པོར་བྱང་ཤར་རླུང་དང་། དེ་ནས་ནུབ་བྱང་རླུང་།
ཡན་ཐ་ཆུས་ཁོངས་གཏོགས་ཁུལ་གྱི་ཆུ་འབྲས་འདེབས་ཁྱོན་སྤྱི་ལེ་ངོས་གྲུ་བཞི་མ0.21ཟིན་པ་དེས་ཡན་ཐ་ཁུལ་ཆུས་ས་རྒྱུའི་རྒྱ་ཁྱོན་གྱི0.2%བཟུང་ཡོད། རྒྱ་མཚོའི་རྒྱ་ཁྱོན་སྤྱི་ལེ་གྲུ་བཞི་མ7.6ཟིན་པ་དེས་ཡན་ཐ་ཆུས་ས་རྒྱུའི་རྒྱ་ཁྱོན་གྱི6.2%ཟིན་ཡོད། ཡན་ཐ་ཆུས་མངའ་ཁོངས་སུ་ཆུ་རྒྱུག་ཚད་སྨི་རྒྱ་དཔངས་གྲུ་བཞི་མ་དུང་ཕྱུར1.75ཟིན་པ་དང་ཆུ་ལོག་མང་ཤོས་ཀྱི་ཆུ་རྒྱུག་ཚད་སྐར་ཆ་རེར་སྨི་རྒྱ་དཔངས་གྲུ་བཞི་མ632.5ཟིན་གྱི་ཡོད། མངའ་ཁོངས་ཀྱི་ས་འོག་གི་ཆུའི་བདེ་ཐང་ས་ཁུལ་ཕུན་སུམ་ཚོགས་པོ་ཡོད།
སྤྱི་ལོ1953ལོར1949ལོའི་མི་ཁྲི6.75ནས་མི་ཁྲི8.55བར་མང་དུ་ཕྱིན་ནས26.7%འཕར་ཏེ་ལོ་རེར་ཆ་སྙོམས་སྐྱེལ་གྱི་ཡོད། བརྒྱ་ཆ6.09འཕར་ཡོད།
སྤྱི་ལོ1970ལོར་ཁོངས་གཏོགས་ཁུལ་གྱི་མི་གྲངས་ཁྲི22.29བར་མང་དུ་ཕྱིན་པ་དེ་སྤྱི་ལོ1965ལོ་ལས14.28%འཕར་ཡོད།
སྤྱི་ལོ1975ལོར་ཁྲི24.04བར་འཕར་བ་དེ་སྤྱི་ལོ1970ལོ་ལས7.89%འཕར་ཡོད།
སྤྱི་ལོ1980ལོར་ཡན་ཐ་ཆུས་ཀྱི་་མི་གྲངས་ཁྲི25.85བར་འཕར་བ་དེ་སྤྱི་ལོ1975ལོ་ལས7.49%འཕར་ཡོད།
སྤྱི་ལོ1982ལོར་ཡན་ཐ་ཆུས་ཀྱི་མི་གྲངས་ཁྲི27.31ཟིན་ཡོད།
སྤྱི་ལོ1990ལོར་ཡན་ཐ་ཁུལ་གྱི་མི་གྲངས་ཁྲི་37.48ཟིན་ཡོད།
སྤྱི་ལོ1993ལོར་མི་གྲངས་ཁྲི་41.24ཡོད་པའི་ནང་ཞིང་ལས་མི་གྲངས་ཁྲི13.73དང་ཞིང་ལས་མིན་པའི་མི་གྲངས་ཁྲི27.51སོ་སོར་སྤྱི་ལོ1949ལོའི་ལྡབ6.11དང་། ལྡབ2.14ལྡབ81.5བཅས་ཟིན་ཡོད།
སྤྱི་ལོ2010ལོར་ཡན་ཐ་ཆུས་ཀྱི་རྒྱུན་སྡོད་མི་འབོར་ཁྲོད་ཁྱིམ་ཚང393151ཡོད་པ་དང་། ཁྱིམ་ཚང་གི་མི་གྲངས914926ཡོད་པ། ཁྱིམ་ཚང་རེར་ཆ་སྙོམས་མི་གྲངས2.33ཡོད་པ་བཅས་རེད། རྒྱུན་སྡོད་མི་གྲངས་ཁྲོད་སྐྱེས་པའི་མི་གྲངས610595ཡོད་པ་དེས51.81%བཟུང་བ་དང་། བུད་མེད་མི་གྲངས567934ཡོད་པ་དེས48.19%བཟུང་ཡོད།
སྤྱི་ལོ2016ལོར་ལྗོངས་ཡོངས་ཀྱི་ལོ་མཇུག་ཏུ་དུད་ཚང288546དང་ཐེམ་ཐོའི་མི་གྲངས་869503ཟིན་པ་དེ་སྤྱི་ལོ2015ལོའི་ལོ་མཇུག་ལས་མི24619འཕར་ནས2.91%འཕར་ཡོད།ལྗོངས་ཡོངས་ཀྱི་རྒྱུན་སྡོད་མི་གྲངས་ཁྲི123.11ཟིན་ནས་གྲོང་ཁྱེར་དང་གྲོང་རྡལ་ཅན་དུ་གྱུར་ཚད100%ཟིན་ཡོད།
འཁར་རྔ་དང་ཧྲེ་ཧོ་ནི་ཡན་ཐ་ཆུས་གྲོང་གསེབ་ཀྱི་སྲོལ་རྒྱུན་གྱི་མང་ཚོགས་རང་བཞིན་གྱི་རོལ་རྩེད་བྱེད་སྒོའི་གྲས་ཤིག་ཡིན་ཞིང་། དེའི་ཐུན་མོང་མ་ཡིན་པའི་ཧྲེ་ཧོ། སེང་གེ་འབྲུག་སྒྲོན། ཏ་ཐོའུ་ཝ་སོགས་ཞི་ཨན་གྲོང་འདབས་ཀྱི་གྲོང་གསེབ་དང་ཁྲང་ཨན་སོགས་རྫོང་དུ་སྐད་གྲགས་ཆོད་ཡོད།
ཡན་ཐ་ཆུས་ཀྱི་གྲོང་གསེབ་ཀྱི་དམངས་ཁྲོད་དུ་ཆིན་ཆང་གིས་གཞས་གཏོང་རྒྱུ་དང་སྨིན་མ་འཁྲབ་མཁན་གཙོ་བོ་བྱེད་པ་ཞིག་ཡིན། མང་ཚོགས་ལས་ཞོར་འཁྲབ་སྟོན་རུ་ཁག་གིས་དཔྱིད་གསར་དུས་སུ་འཁྲུག་ཆ་དོད་པ་མ་ཟད། ད་དུང་རང་རྩེད་རང་སྐྱིད་བྱེད་པ་དང་ཆབས་ཅིག་གྲོང་མིར་བཀྲ་ཤིས་པའི་ཞབས་ཞུ་མཁོ་འདོན་བྱེད་ཀྱི་ཡོད།
ངག་རྒྱུན་དུ་ཀྲའོ་གསུམ་མེ་ཏོག་ནི་ཐང་རྒྱལ་རབས་ཀྱི་དུས་སུ་བྱུང་བ་དང་། ལོ་ལྟར་གོང་མ་ཚང་གིས་ཆུས་ཅང་རྫིང་གི་གོང་མའི་སྐྱེད་ཚལ་དུ་མཆོད་མེ་ཕུལ་བ་དང་། ཀྲའོ་གསུམ་མེ་ཏོག་གི་ཁྱད་ཆོས་སྣ་ཚོགས་རྒྱུན་ཆད་མེད་པར་བསྡུ་ལེན་བྱས་ནས་གསར་གཏོད་བྱས་ཏེ་རིམ་བཞིན་ཁྱད་ཆོས་གསར་པ་ཞིག་ཆགས་པ་དང་། ལོ་རྒྱུས་ཡུན་རིང་ལྡན་ལ་སྣ་ཁ་མང་པོ་ཡོད། ཕོ་བྲང་གི་གློག་སྒྲོན་དང་། སྲོག་ཆགས་ཀྱི་གློག་སྒྲོན། མེ་ཏོག་གི་གློག་སྒྲོན་བཅས་རིགས་ཆེན་པོ་གསུམ་ཡོད་པའི་ནང་ཕོ་བྲང་གི་གློག་སྒྲོན་ཆེ་ཆུང་བཅུ་གཉིས་ཡོད་པ་དང་། ད་དུང་སེང་གེའི་གློག་སྒྲོན་དང་ཆ་ག་པ་ཅན་གྱི་གློག་སྒྲོན་སོགས་ཡོད། མེ་ཏོག་གི་གློག་སྒྲོན་ཆེ་ཆུང་མེ་ཏོག་སི་ར་དང་། པད་མའི་སྒྲོན་མེ་སོགས་དང་། ད་དུང་པད་ཚལ་གྱི་གློག་སྒྲོན་སོགས་མང་པོ་ཡོད།
སྤྱི་ལོ2012ལོར་ཡན་ཐ་ཆུས་ཀྱི་རྒྱལ་ནང་ཐོན་སྐྱེད་རིན་ཐང་བསྡོམས་འབོར་སྒོར་དུང་ཕྱུར810.83ཟིན་པ་དེས་གྲོང་ཁྱེར་དེ་ཡོངས་ཀྱི་བསྡུར་ཚད་ཀྱི18.56%བཟུང་བ་དང་སྒོར་དུང་ཕྱུར800ཡི་འགག་སྒོ་ཆེན་པོ་ལས་ཐོག་མར་བརྒལ་ནས་བསྡོམས་འབོར་སྔར་བཞིན་ཞིང་ཆེན་དེ་ཡོངས་ཀྱི་གྲོང་ཁུལ24ཡི་ཨང་དང་པོར་སླེབས་ཡོད་པ་རེད། དེའི་ནང་ཐོན་ལས་དང་པོའི་རིན་ཐང་འཕར་མ་སྒོར་དུང་ཕྱུར2.34ཟིན་པ་དང་། ཐོན་ལས་གཉིས་པའི་རིན་ཐང་འཕར་མ་སྒོར་དུང་ཕྱུར283.38ཟིན་པ། ཐོན་ལས་གསུམ་པའི་རིན་ཐང་འཕར་མ་སྒོར་དུང་ཕྱུར525.11ཟིན་པ་བཅས་རེད། ཡན་ཐ་ཆུས་ཀྱི་གྲོང་སྡེ་ཆུང་ངུའི་ཚོང་ར་གསར་སྤེལ་བསྒྱུར་བཀོད་དང་། ཉ་འགྱུར་བཟོ་ལས་གླིང་འཛུགས་སྐྲུན། དེང་རབས་ཚོང་དོན་ཞབས་ཞུའི་ལས་རིགས་དང་། བཟོ་ལས་སྤྱི་ཁྱབ་པུའུ་དཔལ་འབྱོར། ཚོང་དོན་སྡོད་གནས་བཅས་ཀྱིས་གཙོ་ཁྲིད་བྱེད་པའི་ཐོན་ལས་མང་པོ་ཆགས་ཡོད།
སྤྱི་ལོ1949ལོའི་ཟླ5པར་ཞི་ཨན་བཅིངས་འགྲོལ་བཏང་རྗེས། སྐབས་དེར་ཞིང་ལས་མི་གྲངས་ཁྲི6.41ཡོད་པ། རྨོ་ཞིང་མུའུ་ཁྲི18.02ཡོད་པ། སྒོ་ཕྱུགས5400ཡོད་པ། སྐྱེལ་འདྲེན་གཙོ་བོར་བྱས་པའི་འགྱིག་འཁོར་ཆེ་བ249ཡོད་པ། ངལ་རྩོལ་ནུས་ཤུགས་ཁྲི2.42ཡོད་པ། ཕྱུགས་ཤུགས་ཆུ་འཁོར་203ཡོད་པ། འབྲུ་རིགས་ཐོན་ཚད་བསྡོམས་ཏུན་ཁྲི1.58ཡོད་པ། ཞིང་ལས་ཐོན་སྐྱེད་རིན་ཐང་བསྡོམས་སྒོར་ཁྲི848ཟིན་ཡོད། སྤྱི་ལོ1993ལོའི་ལོ་མཇུག་ཏུ་ཡན་ཐ་ཆུས་ཀྱི་ཞིང་ལས་མུའུ་ཁྲི12.54དང་ཞིང་ལས་མི་གྲངས་ཁྲི13.73ཡོད་པ་དང་འབྲུ་རིགས་ཐོན་ཚད་བསྡོམས་ཏུན་ཁྲི3.23ཟིན་པ་དེ་སྤྱི་ལོ1949ལོ་ལས་ལྡབ་1.05འཕར་ནས་ཞིང་ལས་ཐོན་སྐྱེད་རིན་ཐང་བསྡོམས་སྒོར་དུང་ཕྱུར1.48ཟིན་ནས་སྤྱི་ལོ1949ལོའི་ལྡབ17.5ཟིན་ཡོད། སྤྱི་ལོ2011ལོར་དབྱར་འབྲུ་འདེབས་ཁྱོན་མུའུ840དང་།སྟོན་འབྲུ་འདེབས་ཁྱོན་མུའུ500 སྔོ་ཚལ་འདེབས་ཁྱོན་མུའུ8836དང་ཤིང་འབྲས་འདེབས་ཁྱོན་མུའུ3937བཅས་ཡོད་པ་རེད། འབྲུ་རིགས་ཀྱི་སྤྱིའི་ཐོན་ཚད་ཏུན407ཡིན། དེའི་ནང་དབྱར་འབྲུའི་སྤྱིའི་ཐོན་ཚད་ཏུན233དང་སྟོན་འབྲུའི་ཐོན་ཚད་ཏུན174ཟིན་ཡོད། སྔོ་ཚལ་ཐོན་ཚད་བསྡོམས་ཏུན32748དང་ཤིང་འབྲས་ཐོན་ཚད་བསྡོམས་འབོར་ཏུན5800ཟིན་ཡོད། ཤ་རིགས་ཀྱི་སྤྱིའི་ཐོན་ཚད་ཏུན2408ཟིན་པ་དང་། འོ་རིགས་ཀྱི་སྤྱིའི་ཐོན་ཚད་ཏུན1290ཟིན་པ། ཞིང་ལས་ཐོན་སྐྱེད་འཕྲུལ་ཆས་ཀྱི་སྒུལ་ཤུགས་སྟོང་ཝ98899ཡིན་པ་དང་། དེའི་ནང་འདྲུད་འཐེན་འཕྲུལ་འཁོར་ཆེ་འབྲིང56དང་། མཉམ་འབྲེལ་བརྔ་བསྡུ་འཕྲུལ་འཁོར32རྫས་ལུད་ཏུན1199 གྲོང་གསེབ་ཀྱི་གློག་སྤྱོད་ཚད་ཆུ་ཚོད་ཆན་ཝ33487ཟིན་ཡོད།
སྤྱི་ལོ1980ལོའི་ཟླ4པར་ཡན་ཐ་ཆུས་ཀྱི་སྒྲིག་གཞི་སླར་གསོ་དང་། ཁྱོན་བསྡོམས་ཁུལ་ཁོངས་གཏོགས་ཁེ་ལས8དང་། ལས་རིགས་གཙོ་བོ་ཨར་འདམ། པར་འདེབས། འགྱིག་བཟོས། གྱོན་གོས། འཕྲུལ་གློག་རྫས་འགྱུར་བཟོ་ལས་སོགས། ཐོན་རྫས་གཙོ་བོ་ནི། སྤྱིར་བཏང་གི་པར་འདེབས་དངོས་རྫས། འདྲུད་འཐེན་འཁོར་ལོའི་ལྷུ་ལག་སོགས་ཡོད། ལས་ཞུགས་མི་སྣ1269ཡོད་པ་དང་། གཏན་འཇགས་རྒྱུ་ནོར་གྱི་ཐོག་མའི་རིན་ཐང་སྒོར་ཁྲི385.35ཟིན་པ། ཐོན་སྐྱེད་རིན་ཐང་ཁེ་གཙང་སྒོར་ཁྲི311.35ཟིན་པ། བཟོ་ལས་ཐོན་སྐྱེད་རིན་ཐང་བསྡོམས་སྒོར་ཁྲི808.48ཟིན་པ། ཁེ་སྤོགས་དང་དཔྱ་ཁྲལ་སྒོར་ཁྲི114.29ཟིན་པ་བཅས་རེད།
སྤྱི་ལོ1985ལོར་ཡན་ཐ་ཆུས་ཁོངས་སུ་གཏོགས་པའི་བཟོ་ལས་ཁེ་ལས27བར་མང་དུ་ཕྱིན་པ་དང་། ལས་གཉེར་མི་སྣ1856ཡོད་པ། གཏན་འཇགས་རྒྱུ་ནོར་གྱི་ཐོག་མའི་རིན་ཐང་སྒོར་ཁྲི1126.13ཡོད་པ། བཟོ་ལས་ཐོན་སྐྱེད་རིན་ཐང་བསྡོམས་སྒོར་ཁྲི1715.73ཟིན་པ། ཁེ་སྤོགས་དང་དཔྱ་ཁྲལ་སྒོར་ཁྲི208.53མངོན་འགྱུར་བྱུང་ཡོད། སྤྱི་ལོ1987ལོར་ལྗོངས་ཁོངས་གཏོགས་ཀྱི་བཟོ་ལས་ཁེ་ལས་བསྡོམས31བར་མང་དུ་ཕྱིན་ནས་ལས་ཞུགས་མི་སྣ2013ཡོད་པ་དང་། ཐོན་སྐྱེད་རིན་ཐང་སྒོར་ཁྲི1722.09ཟིན་པ། ཁེ་སྤོགས་སྒོར་ཁྲི157.9ཟིན་པ། ཁྲལ་དངུལ་སྒོར་ཁྲི104.7གོང་འབུལ་ཞུས་པ་ཡིན།
སྤྱི་ལོ1993ལོར་ཡན་ཐ་ཆུས་བཟོ་ལས་ཀྱི་སྤྱིའི་ཐོན་རྫས་རིན་ཐང་སྒོར་དུང་ཕྱུར14.89ལེགས་གྲུབ་ཟིན་པའི་ནང་ལྗོངས་ཁོངས་གཏོགས་ཀྱི་བཟོ་ལས་ཁེ་ལས་ལེགས་སྒྲིག་དང་ཟླ་སྒྲིལ་བཏང་ནས་ཁེ་ལས་ཚོགས་པ་བཙུགས་རྗེས་ཁྱོན་ཁེ་ལས10དང་། ལས་ཞུགས་མི་སྣ1897ཡོད་པ་དང་། ཁེ་སྤོགས་དཔྱ་ཁྲལ་སྒོར་ཁྲི763.5བཅས་མངོན་འགྱུར་བྱུང་བ་རེད།
སྤྱི་ལོ2011ལོར་ཡན་ཐ་ཆུས་བཟོ་ལས་ཀྱི་རིན་ཐང་འཕར་མ་སྒོར་དུང་ཕྱུར137.95ཟིན་པ་དེ་དུས་མཚུངས་ལས16.7%འཕར་ཡོད། དེའི་ནང་གཞི་ཁྱོན་ཡན་གྱི་བཟོ་ལས་ཁེ་ལས་ཀྱི་རིན་ཐང་འཕར་མ་ལོ་ཧྲིལ་པོར་སྒོར་དུང་ཕྱུར112.47ཟིན་ཡོད། བཟོ་ལས་ཀྱི་ཐོན་རྫས་རིན་ཐང་བསྡོམས་འབོར་སྒོར་དུང་ཕྱུར64.98དང་། ལྕི་བའི་བཟོ་ལས་ཀྱི་ཐོན་རྫས་རིན་ཐང་བསྡོམས་འབོར་སྒོར་དུང་ཕྱུར268.76ཡིན། གཞི་ཁྱོན་ཡན་གྱི་བཟོ་ལས་ཕྱིར་ཚོང་ཐོན་རྫས་རིན་ཐང་ཁྲོད་དམག་དོན་བཟོ་ལས་ཕུད་ཡང་བའི་བཟོ་ལས་ལ་སྒོར་དུང་ཕྱུར63.11ཟིན་པ་དང་ལྕི་བའི་བཟོ་ལས་ལ་སྒོར་དུང་ཕྱུར248.7ཟིན་ཡོད།
སྤྱི་ལོ2016ལོར་ཡན་ཐ་ཆུས་བཟོ་ལས་ཀྱི་རིན་ཐང་འཕར་མ་སྒོར་དུང་ཕྱུར152.01ཟིན་ཡོད། དེའི་ནང་བཟོ་ལས་ཁེ་ལས་ཀྱི་རིན་ཐང་འཕར་མ་ལོ་ཧྲིལ་པོར་སྒོར་དུང་ཕྱུར584.68ཟིན་པ།
སྤྱི་ལོ1993ལོར་ཁྱོན་བསྡོམས་དངུལ་བུན་སྣ་ཚོགས་སྒོར་དུང་ཕྱུར8.63བཏང་ཞིང་། དེའི་ནང་ཡན་ཐ་ཆུས་ཀྱི་ཤ་ཚལ་སྒོང་གསུམ་ལས་གྲྭ་དང་། ཚན་རྩལ་ལ་བརྟེན་ནས་ཞིང་ལས་དར་རྒྱས་གཏོང་བར་དངུལ་བུན་སྒོར་ཁྲི5726བཏང་བ་དང་། ཡན་ཐ་ཆུས་ཀྱི་ཞིང་གྲོང་ཁེ་ལས་དང་ཐོན་ལས་གསུམ་པར་དངུལ་བུན་སྒོར་དུང་ཕྱུར7.26བཏང་ཡོད། བཅོལ་དངུལ་སྒོར་ཁྲི6580བསྡུས་པ་དང་རིམ་རྩིས་བྱས་ན་ཁེ་ལས100ལ་དངུལ་བུན་སྒོར་ཁྲི4936བཏང་ཡོད་པ་རེད། སྤྱི་ལོ2011ལོར་ཡན་ཐ་ཆུས་མཉམ་འབྲེལ་གསར་འགྱུར་ཁང་གི་བཅོལ་དངུལ་ཁག་གི་ལྷག་གྲངས་སྒོར་ཁྲི1280105ཟིན་པའི་ནང་མི་སྒེར་གྱི་བཅོལ་དངུལ་ལྷག་གྲངས་སྒོར་ཁྲི831116ཟིན་པ་དེས་ཁོངས་གཏོགས་ཡོངས་ཀྱི་བཅོལ་དངུལ་ལྷག་གྲངས་ཀྱི64.93%བཟུང་བ་དང་། ཚན་པའི་བཅོལ་དངུལ་ལྷག་གྲངས་སྒོར་ཁྲི443986ཟིན་པ་དེས་ཁོངས་གཏོགས་ཡོངས་ཀྱི་བཅོལ་དངུལ་ལྷག་གྲངས་ཀྱི34.68%བཟུང་བ། བཅོལ་དངུལ་གཞན་དག་གི་ལྷག་གྲངས་སྒོར་ཁྲི5003ཟིན་པ་དེས་ཁོངས་གཏོགས་ཡོངས་ཀྱི་བཅོལ་དངུལ་ལྷག་གྲངས་ཀྱི0.39%བཟུང་བ་དང་ཁོངས་གཏོགས་ཡོངས་ཀྱི་དངུལ་བུན་ལྷག་གྲངས་སྒོར་ཁྲི644739ཟིན་ཡོད། སྤྱི་ལོ2016ལོར་ལོ་ཧྲིལ་པོར་གཏན་འཇགས་རྒྱུ་ནོར་ལ་མ་དངུལ་སྒོར་དུང་ཕྱུར892.79བཏང་བ་དེ་སྤྱི་ལོ2015ལོ་ལས10.2%འཕར་ཡོད།