ཐོ་ཞུགས། ཐོ་འགོད།
ལག་རྩལ།སྔ་མའི་པར་གཞི་དེ ཁྲི་པདྨ་རྣམ་རྒྱལ།  ནས 2019-12-11 16:06ལ་འགྲུབ།

ལག་རྩལ།

ལག་རྩལ།
འཛམ་གླིང་ཤེས་བྱའི་ཐོན་དབང་རྩ་འཛུགས་ཀྱིས་སྤྱི་ལོ1977ལོར་དཔར་དུ་བཏབ་པའི《དར་རྒྱས་འགྲོ་བཞིན་པའི་རྒྱལ་ཁབ་ཀྱིས་བཀོལ་སྤྱོད་བྱེད་པའི་ཆོག་འཐུས་དཔང་ཡིག་ཉོ་ཚོང་ལག་དེབ》ནང་དུ། ལག་རྩལ་ལ་མཚན་ཉིད་བཞག་པ་སྟེ། ལག་རྩལ་ནི་ཐོན་རྫས་ཤིག་བཟོ་བའི་བརྒྱུད་རིམ་ལྡན་པའི་ཤེས་བྱ་དང་ཞབས་ཞུའི་རིགས་ཤིག་ཡིན། ཆེད་མཁས་དག་གིས་བཟོ་གྲྭ་ཞིག་ཇུས་འགོད་དང་། སྒྲིག་སྦྱོར། གསར་འཛུགས། ཉམས་གསོ་བཅས་བྱེད་པའམ་ཡང་ན་བཟོ་ཚོང་ལས་རིགས་ཀྱི་ཁེ་ལས་ཤིག་གམ་དེའི་བྱེད་སྒོར་དོ་དམ་བྱེད་ཆེད་མཁོ་འདོན་བྱས་པའི་ཞབས་ཞུ་དང་གཞོགས་འདེགས་སོགས་ཀྱིས་མཚོན་ཡོད་མེད་གང་ཡིན་ཡང་། དེ་ནི་ད་བར་རྒྱལ་སྤྱིའི་ཐོག་ལག་རྩལ་ལ་བཏོན་པའི་ཆེས་ཆ་ཚང་བའི་མཚན་ཉིད་ཅིག་རེད། ཤེས་བྱའི་ཐོན་དབང་རྩ་འཛུགས་ཀྱིས་འཛམ་གླིང་ཐོག་དཔལ་འབྱོར་གྱི་ཕན་འབྲས་ཐོན་ཐུབ་པའི་ཚན་རིག་ཤེས་བྱ་ཡོད་ཚད་ལ་ལག་རྩལ་གྱི་མཚན་ཉིད་བཞག་ཡོད།
གཞི་རྩའི་གནས་ཚུལ།
རྒྱ་ཡིག་གི་མིང་།
技术
ཕྱི་ཡིག་གི་མིང་།
Technology
ངོ་བོ།
ཚན་རིག་ཤེས་བྱ།
དཀར་ཆག
1   མཚན་ཉིད།
2   རིགས་དབྱེ།
3   ལག་ཆའི་སྒྲིག་སྲོལ།
4   ཁྱད་གཤིས།
5   འཕེལ་རྒྱས།
6   ལོ་རྒྱུས་མདོར་བསྡུས།
7   སློབ་གསོའི་སྐོར།
8   ཐོན་དབང་།
9   ཁྱད་པར།
10   སྤྱོད་སྟངས།


1 མཚན་ཉིད།

ལག་རྩལ་ནི་ཁྱབ་ཁོངས་ག་གེ་མོ་ཞིག་གི་ཚན་རིག(རིགས་པའི་གཞུང་ལུགས་དང་ཞིབ་འཇུག་བྱེད་ཐབས)ཡོངས་རྫོགས་དང་། ཁྱབ་ཁོངས་དེའི་ནང་སྤྱིའི་དམིགས་ཡུལ་མངོན་འགྱུར་བྱེད་ཆེད་ཇུས་འགོད་གནད་དོན་ཐག་གཅོད་བྱེད་པའི་སྒྲིག་སྲོལ་ཡོངས་རྫོགས་ཡིན།

2 རིགས་དབྱེ།

ཐོན་སྐྱེད་ལས་རིགས་མི་འདྲ་བར་གཞིགས་ན། ལག་རྩལ་ལ་ཞིང་ལས་ལག་རྩལ་དང་། བཟོ་ལས་ལག་རྩལ། འཕྲིན་གཏོང་ལག་རྩལ། འགྲིམ་འགྲུལ་སྐྱེལ་འདྲེན་ལག་རྩལ་སོགས་ཡོད།

ཐོན་སྐྱེད་ཀྱི་ནང་དོན་མི་འདྲ་བར་གཞིགས་ན། ལག་རྩལ་ལ་གློག་རྡུལ་ཆ་འཕྲིན་ལག་རྩལ་དང་། སྐྱེ་དངོས་ལག་རྩལ། སྨན་གསུམ་ལག་རྩལ། རྒྱུ་ཆའི་ལག་རྩལ། སྔོན་ཐོན་བཟོ་སྐྲུན་དང་རང་འགུལ་ཅན་གྱི་ལག་རྩལ། ནུས་ཁུངས་དང་ནུས་ཁུངས་གྲོན་ཆུང་ལག་རྩལ། ཁོར་ཡུག་སྲུང་སྐྱོང་ལག་རྩལ། ཞིང་ལས་ལག་རྩལ་བཅས་སུ་དབྱེ་ཆོག

3 ལག་ཆའི་སྒྲིག་སྲོལ།

· ཡོ་བྱད་བེད་སྤྱོད་བྱེད་པའི་སྒྲིག་སྲོལ། དཔེར་ན། ལག་ཆའི་བེད་སྤྱོད་གསལ་བཤད་ཡི་གེ།

· ཡོ་བྱད་ཀྱི་རྩ་བའི་རིགས་པ་དང་སྒྲིག་སྲོལ། དཔེར་ན། ཡོ་བྱད་ཀྱི་ལས་ཀའི་རྩ་བའི་རི་མོ།

· ཡོ་བྱད་བཟོ་བའི་སྒྲིག་སྲོལ། དཔེར་ན། ལག་ཆའི་རྒྱུ་ཆའི་བླང་བྱ་དང་། དངོས་ལུགས་རྫས་འགྱུར་གཤིས་ནུས་ཀྱི་བླང་བྱ། བཟོ་དབྱིབས་ཆེ་ཆུང་གི་བླང་བྱ་སོགས་ཀྱི་ཞུགས་གྲངས་ལྟ་བུ།

· ཡོ་བྱད་ཀྱི་ཞིབ་དཔྱད་སྒྲིག་སྲོལ། དཔེར་ན། ལག་ཆའི་ཞིབ་ཚད་ཀྱི་ཚད་གཞི་དང་། སྤུས་ཚད་རིམ་པ། ནུས་པའི་ཁྱབ་ཁོངས་སོགས་ལྟ་བུ།

· ཡོ་བྱད་ཀྱི་ཚོད་འཛིན་རང་བཞིན་གྱི་སྒྲིག་སྲོལ། དཔེར་ན། ཡོ་བྱད་བཀོལ་སྤྱོད་བྱེད་སྐབས་དོ་སྣང་བྱེད་དགོས་པའི་དོན་དག

4 ཁྱད་གཤིས།

ལག་རྩལ་བེད་སྤྱོད་བྱ་རྒྱུ་དེ་དེང་རབས་ཀྱི་སྤྱི་ཚོགས་གང་སར་གནས་པ་དང་། ཐུན་མོང་གི་ཁྱད་ཆོས་ཆ་ཚང་ཞིག་དེང་རབས་ཀྱི་ལག་རྩལ་ཐོག་བཀོལ་སྤྱོད་བྱེད་ཆོག    རྩོམ་པ་པོ་མང་པོ་ཞིག་སྟེ། དཔེར་ནMcGinn(སྤྱི་ལོ1991)དངWinstan(སྤྱི་ལོ2003)གཉིས་ཀྱིས་གཤམ་དུ་གནད་འགག་གི་ཁྱད་ཆོས་འགའ་བཀོད་ཡོད་དེ།

རྙོག་འཛིང་རང་བཞིན་ཞེས་པ་ནི་ལག་ཆ་མང་ཆེ་བས་རྟོགས་དཀའ་བའི་ཁྱད་ཆོས་ལ་ཟེར། བལྟོས་བཅས་ཀྱིས་བེད་སྤྱོད་སྟབས་བདེ་ཙམ་བྱེད་ཀྱི་ཡོད་མོད། འོན་ཀྱང་བལྟོས་བཅས་ཀྱི་དཀའ་ངལ་ཡོད་པའི་སྒོ་ནས་དེའི་འབྱུང་ཁུངས་དང་བཟོ་ཐབས་ལ་གོ་བ་ལེན་གྱི་ཡོད། དཔེར་ན་ཟས་གྲི་དང་། དབྱུག་རྩེད་སྤོ་ལོ། ལས་སྣོན་མཐོ་བའི་ཟས་རིགས་སོགས་ལྟ་བུ་ཡིན། གཞན་ཡང་བཀོལ་སྤྱོད་བྱེད་དཀའ་ཞིང་གོ་བ་ལེན་དཀའ་སྟེ། དཔེར་ན་འདྲུད་འཐེན་འཁོར་ལོ་དང་། བརྙན་འཕྲིན། གློག་ཀླད་སོགས་ལྟ་བུའོ། །

རྟེན་པའི་རང་བཞིན་ཞེས་པ་ནི་ལག་ཆ་མང་ཆེ་བ་དེང་རབས་ཀྱི་ཡོ་བྱད་གཞན་དག་ལ་བརྟེན་པ་དང་། དེང་རབས་ཀྱི་ཡོ་བྱད་གཞན་དག་ལའང་བརྟེན་ནས་དེང་རབས་ཀྱི་ཡོ་བྱད་གཞན་དག་ལ་བརྟེན་པའི་དོན་དངོས་ལ་ཟེར་བ་དང་། བཟོ་སྐྲུན་དང་བེད་སྤྱོད་ཐད་ཡིན་ནའང་འདྲ། དཔེར་ན། རྙོག་འཛིང་ཆེ་བའི་གཞུང་ལམ་དང་། ཁྲོམ་ལམ། མྱུར་བགྲོད་གཞུང་ལམ། སྣུམ་སྣོན་ས་ཚིགས། བདག་གཅེས་བཟོ་གྲྭ། བེད་མེད་ཟོག་རོ་བསྡུ་རུབ་སོགས་ཀྱི་སྒྲིག་ཆས་ཀྱང་ཡོད་དགོས།

སྣ་མང་རང་བཞིན་ཞེས་པ་ནི་ལག་ཆ་གཅིག་མཚུངས་ཀྱི་རིགས་དབྱིབས་དང་གཞན་འགྱུར་ལ་ཟེར། དེ་རིང་ཡོད་པའི་ཁེམ་བུ་དང་ཇེམ་ཙེ་སོགས་ཡོད།   གཞན་དེ་བས་རྙོག་འཛིང་ཆེ་བའི་ལག་ཆ་མང་པོ་ཡོད། དཔེར་ན་འཛུགས་སྐྲུན་ལྗིད་འདེགས་འཕྲུལ་འཁོར་དང་རྐོ་འདྲུའི་འཕྲུལ་འཁོར་ལྟ་བུ།

5 འཕེལ་རྒྱས།

ལག་ཆ་ལ་འཕྲུལ་ཆས་རྐྱང་བ(དཔེར་ན་འདེགས་ཤིང་དང་གཅུས་གཟེར་དང་འདྲེད་འཁོར་ལྟ་བུ)དང་ཅུང་རྙོག་འཛིང་ཆེ་བའི་འཕྲུལ་ཆས(དཔེར་ན་ཆུ་ཚོད་དང་། སྒུལ་བྱེད་འཕྲུལ་འཁོར། གློག་འདོན་འཕྲུལ་འཁོར། གློག་སྒུལ་འཕྲུལ་འཁོར། གློག་ཀླད། སྒྲ་སྡུད་འཕྲུལ་འཁོར། མཁའ་དབྱིངས་ས་ཚིགས་ལྟ་བུ)འཕྲིན་གཏོང་གི་འཕེལ་རྒྱས་གལ་ཆེན་ནི་ཤོག་བུ་དང་ཡིག་སྒྲིག་པར་འདེབས་ལག་རྩལ་གྱི་གསར་གཏོད་ཡིན།

སྤྱིར་བཏང་དུ་ཚའེ་ལུན་ནི་ཤོག་བུའི་གསར་གཏོད་པ་ཡིན་པར་འདོད་ཅིང་། དེས་གསར་གཏོད་བྱས་པའི་ཤོག་བུ་དེ་ཤོག་བུ་དང་རྩི་ཤིང་གི་གཞུང་རྟ་ལས་གྲུབ་པའི་ཧྲ་ཚའོ་ཤོག་བུ་དང་བསྡུར་ན། ཤོག་བུ་ནི་དུས་རབས་དུ་མའི་བར་དུ་རྒྱས་སྤྲོས་དངོས་རྫས་ཤིག་ཡིན་ལ། དུས་རབས་བཅུ་དགུ་བའི་བར་དུ་ཤོག་བུ་བཟོ་ཆས་གསར་གཏོད་བྱས་པ་དང་། དེ་ནི་ཤོག་སྐྱོ་ལས་ཚི་སྣ་བླངས་ཏེ་ཤོག་བུ་བཟོ་ཐུབ། སྤྱིར་བཏང་དུ་སྤྲིན་གྱི་ཐང་ཤིང་སོགས་ཀྱི་ལོ་མ་དང་ལོ་མ་ཅན་གྱི་ཤིང་ཆར་སྤྱོད་བཞིན་ཡོད།

ཡིག་སྒྲིག་པར་འདེབས་ལག་རྩལ་ནི་ཡི་གེ་གཅིག་ཤོག་བུ་མང་པོའི་སྟེང་དུ་དཔར་ཐུབ་པའི་པར་འདེབས་སྒྲིག་ཆས་ཤིག་ཡིན། ཡི་གེ་སྣ་གཅིག་དེ་ཡི་གེ་རུ་བསྒྲིགས་པའི་ཡི་གེ་གསོན་པོ་དེ་སྤྱི་ལོ1041ལོ་ནས་སྤྱི་ལོ1048ལོའི་བར་ཀྲུང་གོའི་པི་ཧྲེང་གིས་གསར་གཏོད་བྱས་པ་རེད། འབྲུ་སྒྲིག་པར་འདེབས་དེ་ཐོན་སྐྱེད་འབོར་ཆེན་བྱེད་པའི་པར་སྐྲུན་ལས་རིགས་སུ་སྤྱོད་མཁན་ཨང་དང་པོ་འཇར་མན་གྱི་གསེར་བཟོ་ཡིན་པ་དང་། མཇུག་མཐར་པར་སྐྲུན་ལས་རིགས་པར་གྱུར་པའི་ཡུའེ་ཧན་ནེ་སི·ཀུའུ་ཐེང་པའོ་རུ་གྱུར་པ་དང་། ཁོས་སྤྱི་ལོ1440ལོར་འབྲུ་སྒྲིག་པར་འདེབས་ནང་འདྲེན་བྱས་པ་མ་ཟད། དེ་ཁྱབ་གདལ་དུ་བཏང་བ་རེད།

བཟོ་ལས་གསར་བརྗེ་ནི་དུས་རབས18པ་དང་དུས་རབས19པའི་དུས་འགོའི་ལག་རྩལ་དང་། སྤྱི་ཚོགས། དཔལ་འབྱོར། རིག་གནས་བཅས་ཀྱི་ཐད་འགྱུར་ལྡོག་ཆེན་པོ་བྱུང་ཡོད་ལ། དེ་དབྱིན་ཇི་དང་འཛམ་གླིང་ཡོངས་སུ་ཁྱབ་པ་རེད། དེའི་ལག་ཤེས་ལ་བརྟེན་པའི་དཔལ་འབྱོར་དེ་འཕྲུལ་ཆས་ཀྱི་ཐོན་ལས་དང་བཟོ་སྐྲུན་གྱིས་ཚབ་བྱེད་ཀྱི་ཡོད། དེ་ནི་འཁལ་འཐག་ཐོན་ལས་ཀྱི་འཕྲུལ་ཆས་ཅན་དང་ལྕགས་བཟོའི་ལག་རྩལ་འཕེལ་རྒྱས་བྱུང་བ་དང་། དེ་བཞིན་མིས་བཟོས་གཙང་པོ་ནང་འདྲེན་དང་། འགྲོ་ལམ་ལེགས་བཅོས། ལྕགས་ལམ་སྐྱེལ་འདྲེན་སོགས་ལས་བྱུང་བའི་ཉོ་ཚོང་རྒྱ་སྐྱེད་གཏོང་འགོ་ཚུགས་པ་རེད། རླངས་སྒུལ་འཕྲུལ་འཁོར(འབར་རྫས་གཙོ་བོ་རྡོ་སོལ་ཡིན)ནང་འདྲེན་དང་སྒུལ་ཤུགས་འཕྲུལ་ཆས(གཙོ་བོ་འཁལ་འཐག་བཟོ་སྐྲུན་ཐད་ཡིན)ཀྱིས་ཐོན་སྐྱེད་བྱེད་ཚད་ཇེ་བརྟན་དུ་བཏང་། (MeierandRauch,2000)དུས་རབས19པའི་ལོ་རབས་གོང་མ་གཉིས་ཀྱི་ལྕགས་རིགས་ཆ་ཚང་གི་འཁོར་སྟེགས་འཕེལ་རྒྱས་བྱུང་བ་དེས་ཐོན་ལས་གཞན་དག་གི་ཐོན་སྐྱེད་འཕྲུལ་ཆས་སྔར་ལས་མང་བར་སྐུལ་འདེད་བཏང་ཡོད།

བསགས་གཟུགས་གློག་ལམ་གྱི་ལག་ཆའི་རྙོག་འཛིང་གི་ཚད་དུ་འཕར་སྣོན་བྱེད་སྐབས། དེ་ལ་མཁོ་བའི་ཤེས་བྱའི་རིགས་ཀྱང་ཇེ་མང་དུ་འགྲོ་བཞིན་ཡོད། རྙོག་འཛིང་ཆེ་བའི་དེང་རབས་འཕྲུལ་ཆས་ལ་འབྲེལ་ཡོད་ཤེས་བྱའི་ལག་རྩལ་གྱི་ལག་དེབ་དགོས་པ་མ་ཟད། ད་དུང་མུ་མཐུད་དུ་ཁ་སྣོན་དང་ལེགས་བཅོས་བྱེད་བཞིན་ཡོད། དེའི་ཇུས་འགོད་པ་དང་འཛུགས་མཁན། ཞིག་གསོ་བྱེད་མཁན། བེད་སྤྱོད་བྱེད་མཁན་བཅས་ཀྱིས་རྒྱུན་དུ་སྤྱིར་བཏང་དང་དམིགས་བསལ་གྱི་སྦྱོང་བརྡར་བྱས་ནས་བྱང་དགོས། ཐ་ན་ལག་ཆ་ཧ་ཅང་རྙོག་འཛིང་ཆེ་བས་བཟོ་སྐྲུན་དང་གསོ་རིག  རྩིས་འཁོར་ཚན་རིག་སོགས་རྨང་གཞིའི་ཤེས་བྱའི་ཡོ་བྱད་དང་། གོ་རིམ། སྦྱོང་བརྡར་བཅས་ཀྱིས་དེ་དག་འདེགས་སྐྱོར་བྱ་དགོས། རྙོག་འཛིང་ཆེ་བའི་བཟོ་སྐྲུན་དང་འཛུགས་སྐྲུན་ལག་རྩལ།  རྩ་འཛུགས་སོགས་ཀྱིས་དེ་དག་འཛུགས་བསྐྲུན་དང་རྒྱུན་འཁྱོངས་བྱེད་དགོས།

ཐོན་ལས་ཧྲིལ་པོར་བརྟེན་ནས་དེ་བས་རྙོག་འཛིང་ཆེ་བའི་ཡོ་བྱད་ལ་འདེགས་སྐྱོར་དང་འཕེལ་རྒྱས་གཏོང་དགོས།

· ལག་ཆ་དང་འབྲེལ་བ་ཡོད་པའི་རང་ནུས་ཀྱི་བྱ་སྤྱོད་ཁ་ཤས་ཕན་ཚུན་ཟུང་འབྲེལ་བྱས་ན། ཡོ་བྱད་བེད་སྤྱོད་ཀྱི་སྟབས་བདེའི་བྱ་སྤྱོད(སྟབས་བདེའི་ལག་རྩལ)གྲུབ་པ་རེད།

· ལག་ཆ་ཁ་ཤས་བཀོལ་སྤྱོད་བྱེད་པའི་སྟབས་བདེའི་འགུལ་སྟངས་དེ་ཕན་ཚུན་སྡེབ་སྒྲིག་བྱས་ན། ཡོ་བྱད་བཀོལ་སྤྱོད་ཀྱི་རྙོག་འཛིང་ཆེ་བའི་འགུལ་ཚུལ(རྙོག་འཛིང་ཆེ་བའི་ལག་རྩལ)གྲུབ་པ་རེད།

· ལག་ཆ་འགའ་ཤས་བཀོལ་སྤྱོད་བྱེད་པའི་རྙོག་འཛིང་གི་འགུལ་སྟངས་དེ་ཕན་ཚུན་སྡེབ་སྒྲིག་བྱས་ན། ཡོ་བྱད་བཀོལ་སྤྱོད་བྱེད་པའི་རྙོག་འཛིང་ཤིན་ཏུ་ཆེ་བའི་བྱ་སྤྱོད(རྙོག་འཛིང་ཤིན་ཏུ་ཆེ་བའི་ལག་རྩལ)གྲུབ་པ་རེད།

· ལག་ཆ་དང་འབྲེལ་བ་ཡོད་པའི་གདོད་ནུས་ཀྱི་བསམ་གཞིགས་འགའ་ཤས་ཕན་ཚུན་བྲལ་ཐབས་མེད་པར་སྡེབ་སྒྲིག་བྱས་ན། ཡོ་བྱད་བེད་སྤྱོད་བྱེད་པའི་བསམ་གཞིགས་སྟབས་བདེ(སྟབས་བདེ་བའི་ཀླད་པའི་ངལ་རྩོལ་གྱི་ལག་རྩལ)གྲུབ་པ་ད་རེད།

· ལག་ཆ་འགའ་ཤས་བཀོལ་སྤྱོད་བྱེད་པའི་སྟབས་བདེའི་བསམ་གཞིགས་སྡེབ་སྒྲིག་བྱས་ན། ཡོ་བྱད་བཀོལ་སྤྱོད་བྱེད་པའི་རྙོག་འཛིང་ཆེ་བའི་བསམ་གཞིགས(ཀླད་པའི་ངལ་རྩོལ་གྱི་ལག་རྩལ་རྙོག་འཛིང་ཆེ་བ)གྲུབ་པ་དང་།

· ལག་ཆ་འགའ་ཤས་བཀོལ་སྤྱོད་བྱེད་པའི་རྙོག་འཛིང་ཆེ་བའི་བསམ་གཞིགས་སྡེབ་སྒྲིག་བྱས་ན། ཡོ་བྱད་བཀོལ་སྤྱོད་བྱེད་པའི་རྙོག་འཛིང་ཤིན་ཏུ་ཆེ་བའི་བསམ་གཞིགས་(རྙོག་འཛིང་ཤིན་ཏུ་ཆེ་བའི་ཀླད་པའི་ངལ་རྩོལ་གྱི་ལག་རྩལ་)གྲུབ་པ་དང་།

6 ལོ་རྒྱུས་མདོར་བསྡུས།

མེ་རྡོའི་མདུང་རྩེ་ནི་ཕལ་ཆེར་སྤྱི་ལོ་སྔོན་གྱི་ལོ་ཁྲི་བཅུའི་སྔོན་གྱི་ལག་རྩལ་གྱི་ལོ་རྒྱུས་ནི་མིའི་རིགས་དང་འདྲ་བར་དུས་ཡུན་རིང་ལ། ལག་ཆ་གཙོ་བོ་ཁ་ཤས་ཀྱི་རིགས་དབྱིབས་ནི་མིའི་རིགས་རྙིང་བའི་གནའ་རྫས་རྟོག་ཞིབ་ཁྲོད་རྙེད་ཐུབ་པ་དང་ཐ་ན་སྟེས་དབང་གི་དུས་རབས་ཀྱང་རྙེད་ཐུབ་པ་ཡིན། འོན་ཀྱང་སྲོག་ཆགས་གཞན་དག་གིས་ཀྱང་བེད་སྤྱོད་དང་ཡོ་བྱད་སྤུས་ལེགས་སྦྱོང་ཐུབ་པ་ཤེས་པས། མིའི་རིགས་ནི་ཡོ་བྱད་བེད་སྤྱོད་དང་བཟོ་ཤེས་པའི་སྲོག་ཆགས་གཅིག་པུ་ཡིན་པར་བརྩི་མི་རུང་། ལག་རྩལ་གྱི་ལོ་རྒྱུས་ལ་བརྟེན་ནས་སྟབས་བདེའི་ལག་ཆ་དང་ནུས་ཁུངས་ནས་རིམ་བཞིན་རྙོག་འཛིང་ཆེ་བའི་ལག་རྩལ་དང་ནུས་ཁུངས་སུ་འཕེལ་རྒྱུས་ཕྱིན་པ་རེད།

ཆེས་སྔ་བའི་ལག་རྩལ་གྱིས་ད་ཡོད་ཀྱི་རང་བྱུང་ཐོན་ཁུངས(དཔེར་ན་རྡོ་དང་། ཤིང་སྡོང་། རྩྭ་ཤིང་། རུས་པ། སྲོག་ཆགས་ཀྱི་ཞོར་ལས་ཐོན་རྫས་གཞན་དག་ལྟ་བུ)དེ་སྟབས་བདེའི་ཡོ་བྱད་དུ་བསྒྱུར་ངེས་ཡིན། བརྐོས་པ་དང་། སྔོག་པ། འབྲད་པ། དཀྲིས་པ། བསྲེགས་པ་སོགས་སྟབས་བདེའི་བྱ་ཐབས་བརྒྱུད་རྒྱུ་ཆ་སྤྱོད་གོ་ཆོད་པའི་ཐོན་རྫས་སུ་འགྱུར་གྱི་ཡོད། མིའི་རིགས་རིག་པ་བས་སྔ་དུས་ཀྱི་མིའི་རིགས་ནི་རང་བྱུང་ཐོན་ཁུངས་ཀྱིས་བཟོས་པའི་སྡོད་གནས་དང་ལག་ཆ་རྙེད་པ་རེད། དུས་སྐབས་དེར་རྡོ་ཆས་སྤྱོད་པའི་དུས་རབས་ཟེར།

འདབ་ཆགས་ནི་དུས་རྒྱུན་དུ་རྒྱུ་ཆ་མང་པོ་སྤྱད་དེ་ཚང་དང་སྟབས་བདེའི་ཡོ་བྱད་འཛུགས་པའི་སྲོག་ཆགས་གཞན་ཞིག་ཡིན། སྤྱིར་བཏང་དུ་དེ་དག་ནི་ལག་རྩལ་དང་ལག་རྩལ་དངོས་ལ་མི་བརྩི་བ་དང་། གཙོ་བོ་བྱ་སྤྱོད་དེ་མང་ཆེ་བ་ནི་གདོད་ནུས་ལས་བྱུང་བ་ཡིན། འོན་ཀྱང་ད་དུང་སྟེས་དབང་རང་བཞིན་གྱི་རིག་གནས་སྤོ་སྒྱུར་གྱི་དཔང་རྟགས་ཁ་ཤས་ཡོད་པ་དང་། ལྷག་པར་དུ་མིའི་རིགས་མ་ཡིན་པའི་བློ་ལྡན་རིགས་ཀྱི་བར་དུ། མིའི་རིགས་ཀྱི་སྲོག་ཆགས་ལས་གཞན་པའི་བར་དུ་ལག་རྩལ་རགས་རིམ་ཁ་ཤས་ཡོད་པ་བདེན་དཔང་བྱས་ཡོད།

མེ་བཀོལ་སྤྱོད་བྱས་པ་ནས་བཟུང་། (ཕལ་ཆེར་ལོ་ངོ་འབུམ་ལྔ་ནས་ས་ཡ་གཅིག་གི་སྔོན་དུ(HistoryWorld 2006)ནི་མིའི་རིགས་ཀྱི་ལག་རྩལ་འཕེལ་འགྱུར་གྱི་འགྱུར་མཚམས་ཡིན་པ་དང་། སྤྱོད་སྒོ་གཏིང་ཟབ་མོ་ལྡན་པའི་ནུས་ཁུངས་སྟབས་བདེ་ཞིག་འདོན་སྤྲོད་བྱས་ཡོད། གཅིག་བྱས་ན་ཐེངས་དང་པོར་མེ་བཀོལ་ནས་ཚ་སྣོན་བྱེད་པ་ནི་ཟས་རིགས་ཀྱི་གྲ་སྒྲིག་སྟེང་ཡིན། དེའི་རྐྱེན་གྱིས་རྩི་ཤིང་དང་སྲོག་ཆགས་སོགས་བཟའ་ཆས་ཀྱི་འབྱུང་ཁུངས་ཆེས་ཆེར་འཕར་བ་རེད། རྒྱུ་མཚན་ནི་དེས་བཟའ་ཆས་རུལ་སུངས་སུ་འགྱུར་བའི་མྱུར་ཚད་ཇེ་དམའ་རུ་བཏང་བ་རེད།

མེ་ལ་བརྟེན་ནས་རང་བྱུང་གི་རྒྱུ་ཆ་ལས་སྣོན་བྱེད་པའི་སྟེང་དུ་རྒྱ་བསྐྱེད་པ་མ་ཟད། མེ་བཀོལ་ནས་ལས་སྣོན་བྱེད་དགོས་པའི་རང་བྱུང་གི་རྒྱུ་ཆ་བཀོལ་ཆོག (ཆེས་གནའ་བོའི་འཕངས་འཕེན་མཚོན་ཆ་དེ་མེ་ཡིས་སྲེག་པའི་ཤིང་གིས་བཟོས་པའི་མདུང་རིང་རྙེད་པ་དང་། ཕལ་ཆེར་ལོ་ངོ་ཁྲི་ཉེར་ལྔ་ཡི་སྔོན་)ཤིང་ཆ་དང་སོལ་བ་ནི་ནུས་ཁུངས་བཀོལ་སྤྱོད་བྱེད་པའི་དངོས་རྫས་རིགས་དང་པོ་ཡིན། ཤིང་ཆ་དང་ས་མྱགས་རྡོ་རྡོ(དཔེར་ན་རྡོ་ཐལ་བྲག་རྡོ)ནི་ཆེས་སྔ་མོར་མེ་བཀོལ་ནས་དབྱིབས་བཟོ་བ་དང་ལས་སྣོན་བྱེད་པའི་དངོས་པོ་ཡིན། དཔེར་ན་མཚོན་ཆ་དང་། རྫ་ཆས། སོ་ཕགཨར་འདམ་སོགས་ཀྱི་ལས་སྣོན་ཐོན་རྫས་བཟོ་བྱེད་ཡིན། རྒྱུན་མཐུད་ངང་ལེགས་བཅོས་བྱས་ཏེ་ཐབ་ཀ་དང་རླུང་སྒམ་གསར་སྐྲུན་བྱེད་པ་དང་། རང་བྱུང་ལྕགས་རིགས་བཙོ་སྦྱང་དང་རྡུང་བཟོ་བྱེད་པའི་ནུས་པ། གསེར་དང་། ཟངས། དངུལ། ཞ་ཉེ་བཅས་ནི་ཆེས་ཐོག་མར་བཙོ་སྦྱངས་བྱེད་ཐུབ་པའི་ལྕགས་རིགས་འགའ་ཡིན། རྡོ་དང་རུས་པ། ཤིང་ཆས་བཅས་ཀྱིས་བཟོས་པའི་ཟངས་ཀྱི་ཡོ་བྱད་ལས་ལྷག་པའི་དགེ་མཚན་ནི་མགྱོགས་མྱུར་ངང་སྔ་དུས་ཀྱི་མིའི་རིགས་ཀྱི་ལུས་སྟེང་དུ་མངོན་གྱི་ཡོད། རང་བྱུང་ཁམས་སུ་རང་བྱུང་ཟངས་ཧ་ཅང་མང་པོ་མེད་མོད། འོན་ཀྱང་ཟངས་གཏེར་ནི་ཧ་ཅང་ཁྱབ་ཆེ་བ་དང་། འགའ་ཞིག་ཤིང་ཆ་དང་སོལ་བ་སྤྱད་དེ་ཧ་ཅང་ལས་སླ་པོར་བཟོ་ཐུབ་པ་རེད།

སྤྱི་ལོ་སྔོན་གྱི་ལོ་ངོ་བཞི་སྟོང་གི་སྔོན་ལ་གསར་གཏོད་བྱས། མཇུག་མཐར། ལྕགས་རིགས་ཀྱི་བཟོ་སྐྲུན་གྱིས་ཟངས་དང་ཟངས་སོགས་བསྲེས་ལྕགས་ཀྱི་གསར་གཏོད་བྱུང་། (ཧ་ལམ་སྤྱི་ལོ་སྔོན་གྱི་ལོ་ངོ་བཞི་སྟོང་གི་རིང་ལ་ཟངས་ཀྱི་དུས་རབས་ཟེར། ངར་ལྕགས་སོགས་ལྕགས་རིགས་བསྲེས་ལྕགས་ཐེངས་དང་པོར་བཀོལ་སྤྱོད་བྱས་པ་ནི་ཡོན་རྒྱལ་རབས་སྔོན་གྱི་ལོ་ཆིག་སྟོང་བཞི་བརྒྱ་(ལྕགས་ཆས་སྤྱོད་པའི་དུས་རབས)ཡིན།

དེའི་བར་དུ་མིའི་རིགས་ཀྱིས་རིགས་དབྱིབས་གཞན་གྱི་ནུས་ཚད་ལ་ཚོད་འཛིན་བྱེད་ཐུབ། ཤེས་པ་ཆེས་སྔ་བའི་བཀོལ་སྤྱོད་ནི་གཡོར་གྲུ་ཡིན། གཡོར་གྲུ་གཅིག་གི་དཔེ་ཆ་དེ་ཞི་ཡོན་སྔོན་གྱི་ལོ་ངོ་བརྒྱའི་རིང་གི་ཨེ་ཅིབ་ཀྱི་ལྡེབས་རིས་ཁྲོད་རྙེད་པ་རེད། ལོ་རྒྱུས་སྔོན་གྱི་དུས་རབས་ནས་བཟུང་ཨེ་ཅིབ་པས“ཉི་ལུའོ་གཙང་པོའི་སྟོབས་ཤུགས”ལོ་རེར་ཐེངས་རེ་བྱེད་པའི་ཧུང་ཧོ་སྤྱད་དེ་ཁོང་ཚོའི་ས་ཞིང་ལ་ཆུ་འདྲེན་པ་དང་འབྲེལ་རིམ་བཞིན་འཆར་གཞིའི་རང་བཞིན་གྱི་སྒོ་ནས་ཡུར་བུ་བཟོ་བ་དང་ས་ཞིང་དོ་དམ་བྱེད་ཤེས་པ་རེད། ས་ཆ་དེ་དང་འདྲ་བར། མེ་སོ་པུ་ཏ་སྨི་ཡའི་སྔ་དུས་མི་དམངས་ཀྱིས་ཏི་ཀེ་ལི་སི་གཙང་པོ་དང་ཡིའུ་ཧྥ་ལ་ཏི་གཙང་པོ་སྤྱད་དེ་སྤྱོད་སྒོ་གཅིག་མཚུངས་སུ་བཏང་ཡོད། ཆུ་ཤུགས(ཐ་ན་མི་ཤུགས)བཀོལ་སྤྱོད་བྱེད་པར་གསར་གཏོད་གཞན་པ་ཞིག་དགོས།

མིའི་རིགས་ཀྱིས་ཁོར་ཡུག་ལ་འགྱུར་ལྡོག་དང་ཚོད་འཛིན་བྱེད་པའི་བྱེད་ཐབས་སམ་བྱ་འགུལ་ནི་མིའི་རིགས་ཀྱི་འགུལ་སྐྱོད་ཀྱི་ཆེད་དམིགས་ཁྱབ་ཁོངས་ཤིག་ཡིན། ཀྲུང་གོར་ལག་རྩལ་འཕེལ་རྒྱས་གཏོང་བའི་ཐད་ལོ་རྒྱུས་ཡུན་རིང་ལྡན་ཡོད། 《ལོ་རྒྱུས་ཟིན་ཐོ》ཡི་ནང་། ལག་རྩལ་ནི“ལག་རྩལ་གྱི་ཐབས་ཤེས”ཡིན་པ་དང་། སུང་རྒྱལ་རབས་ཀྱི་སྔོན་དུ་ཀྲུང་གོའི་ལག་རྩལ་གྱི་ཆུ་ཚད་དུས་ཡུན་རིང་པོར་འཛམ་གླིང་གི་མདུན་གྲལ་དུ་གནས་ཡོད། དབྱིན་ཡིག་ཁྲོད་ཀྱི་ལག་རྩལ། ཐ་སྙད་འདི་ཆེས་ཐོག་མར་དབྱིན་ཡིག་ཁྲོད་དུས་རབས17པར་བྱུང་བ་དང་། སྐབས་དེར་ཉེར་སྤྱོད་བཟོ་རྩལ་སྣ་ཚོགས་ཁོ་ན་བསྟན་པ་ཡིན། དུས་རབས20པའི་དུས་འགོར་སླེབས་དུས། ལག་རྩལ་གྱི་གོ་དོན་རིམ་བཞིན་རྒྱ་ཇེ་ཆེར་སོང་བ་དང་། ཡོ་བྱད་དང་འཕྲུལ་འཁོར། དེ་བཞིན་བེད་སྤྱོད་བྱེད་སྟངས་བཅས་དང་འབྲེལ་བ་ཡོད་ཅིང་། དུས་རབས20པའི་དུས་སྨད་དུ་སླེབས་སྐབས་ལག་རྩལ་གྱི་མཚན་ཉིད་ལ་གཞི་ནས་ནང་དོན་བྱུང་བ་རེད།

མིའི་རིགས་ཀྱི་དུས་སྔ་མོ་ནས་བཟུང་ལག་རྩལ་དེ་འཇིག་རྟེན་དང་། རང་བྱུང་། སྤྱི་ཚོགས་བཅས་དང་མཉམ་དུ་མིའི་རིགས་ཀྱི་འཚོ་བའི་ཁོར་ཡུག་གི་རྒྱུ་རྐྱེན་བཞི་གྲུབ་ཡོད། ལོ་ངོ་སྟོང་ཕྲག་དུ་མའི་རིང་ལ་དེས་ཚད་ངེས་ཅན་ཞིག་གི་ཐོག་ནས་སྤྱི་ཚོགས་ཀྱི་རྣམ་པ་འགྱུར་ལྡོག་བཏང་ཡོད། འོན་ཀྱང་དུས་རབས19པའི་བར་དུ་ད་གཟོད་ལག་རྩལ་དེ་བྱ་འཕུར་བ་ལྟར་འཕེལ་རྒྱས་འགྲོ་འགོ་བརྩམས་པ་རེད། གནའ་རབས་སུ་ལག་རྩལ་དང་ཚན་རིག་ནི་ལོགས་སུ་ཕྱེ་ཡོད། ཚན་རིག་ཤེས་བྱ་ནི་སྐུ་དྲག་དང་མཚན་ཉིད་རིག་པ་བ་ཁོ་ནར་གཏོགས་པ་དང་། ལག་རྩལ་ནི་ཁོང་དུ་ཆུད་པ་ཡིན། དུས་རབས་བར་མའི་རྗེས་སུ། ཚོང་ལས་འཕེལ་རྒྱས་མགྱོགས་པོ་བྱུང་བ་དང་། སྤྱི་ཚོགས་ཀྱི་དཔལ་འབྱོར་བརྗེ་རེས་འཁྲུག་པོ་བྱུང་བས། ཚན་རིག་དང་ལག་རྩལ་གཉིས་ཕན་ཚུན་ཉེ་བར་གྱུར། དུས་རབས19པར་སླེབས་སྐབས་ལག་རྩལ་དེ་རིམ་བཞིན་ཚན་རིག་རྨང་གཞིར་བྱས་ནས་འཕེལ་རྒྱས་ཀྱི་དུས་སྐབས་གསར་པར་སླེབས་པ་རེད། ལག་རྩལ་འཕེལ་རྒྱས་ཀྱི་ལོ་རྒྱུས་ཐོག་ཨའེ་ཏི་ཧྲེང་གི་ཞིབ་འཇུག་ཚོད་ལྟ་ཁང་དང་པོ་དེ་བཙུགས་ནས་ཚན་རིག་དང་ལག་རྩལ་ཟུང་འབྲེལ་དམ་ཟབ་བྱས་ཏེ་དེ་གཉིས་ཀྱི་འཕེལ་རྒྱས་ལ་སྐུལ་འདེད་བཏང་བ་རེད།

སྤྱི་ལོ1879ལོའི་ཟླ10པའི་ཚེས21ཉིན་ཨའེ་ཏི་ཧྲེང་གིས་གནང་བའི་གློག་སྒྲོན་ཚོད་ལྟ་ནི་དེང་རབས་ལག་རྩལ་ཞིབ་འཇུག་ལ་བརྩིས་ཆོག

དབུ་བརྙེས་པའི་མཚོན་རྟགས། དུས་རབས20པའི་དུས་དཀྱིལ་ནས་བཟུང་། ལག་རྩལ་འཕེལ་རྒྱས་ཀྱི་མྱུར་ཚད་ཇེ་མགྱོགས་ནས་ཇེ་མགྱོགས་རེད། སྤྱི་ལོ1939ལོའི་ཟླ1པོར་ཡུ་ཉིང་གས་འགྱུར་བྱུང་བ་ནས་སྤྱི་ལོ1945ལོའི་ཟླ7པའི་འབར་གས་ཐོག་མ་དེ་རྙེད་པར་ལོ་དྲུག་དང་ཕྱེད་ཀའི་དུས་ཚོད་ལས་མེད། གློག་རྡུལ་རྩིས་འཁོར་བྱུང་རྗེས་མིའི་རིགས་ཀྱི་སྤྱི་ཚོགས་འཚོ་བའི་ཁྱབ་ཁོངས་སོ་སོའི་འགྱུར་ལྡོག་སྔར་ལས་གཏིང་ཟབ་ཏུ་གྱུར། ལག་རྩལ་ཐོག་གི་འགག་སྒྲོལ་དེ་དག་ལས་བྱུང་བའི་ཐོན་སྐྱེད་ནུས་ཤུགས་འཕུར་མཆོང་དེ་ལག་རྩལ་གསར་བརྗེ་ཞེས་བརྗོད་ཆོག

ལག་རྩལ་ཡར་ཐོན་བྱུང་བ་དེས་མིའི་རིགས་ཀྱི་དངོས་པོའི་དཔལ་ཡོན་གོང་དུ་འཕེལ་བར་སྐུལ་འདེད་བཏང་བ་དང་། མིའི་རིགས་ཀྱི་སྤྱི་ཚོགས་ཡར་ཐོན་ཡོང་བར་སྐུལ་འདེད་བཏང་ཡོད། འོན་ཀྱང་། ལག་རྩལ་ཡར་ཐོན་གྱིས་ཀྱང་ཤུགས་རྐྱེན་མི་ལེགས་པ་ཁ་ཤས་བཟོས་ཡོད་པ་དཔེར་ན། ཁོར་ཡུག་སྦགས་བཙོག་གི་གནད་དོན་ཉིན་བཞིན་ཚབས་ཆེ་རུ་འགྲོ་བ་དང་། འདི་ལ་ཉིན་རེ་བཞིན་དོ་སྣང་བྱེད་བཞིན་ཡོད།

སྤྱིའི་ཆ་ནས་བཤད་ན་རྡོ་ཆས་སྤྱོད་པའི་དུས་རབས་དང་། ལི་ཆས་སྤྱོད་པའི་དུས་རབས། ལྕགས་ཆས་སྤྱོད་པའི་དུས་རབས།   དུས་རབས21པའི་ཆ་འཕྲིན་དུས་རབས་བཅས་སུ་དབྱེ་ཆོག  དེ་དང་ཆབས་ཅིག་ལག་རྩལ་གྱིས་ངེས་པར་དུ་གཞི་རྟེན་ལ་བརྟེན་ཚེ་གཞི་ནས་རྒྱུན་འཛིན་དང་རྒྱུན་འཛིན་སྤེལ་རེས་བྱེད་ཐུབ། ལག་རྩལ་གྱི་གཞི་རྟེན་ནི་ནུས་རྩལ་ཅན་དང་། ལག་རྩལ་མཁས་ཅན། བཟོ་སྐྲུན་མཁས་ཅན། གསར་གཏོད་མཁས་ཅན་དང་། ཚན་རིག་མཁས་ཅན། དོ་དམ་མཁས་ཅན། ཆ་འཕྲིན་མཁས་ཅན་སོགས་ཀྱིས་མཚོན་པའི་ཚན་རྩལ་མཐོ་བའི་མི་ཚོགས་ཡིན་པ་དང་། པར་རིས་དང་། ཡིག་ཚགས། རིགས་ཁག་གི་གསོག་འཇོག་དྲན་ཤེས་ཀྱི་ལྷུ་ལག་ཆེ་གྲས་དང་། གློག་ཀླད་དང་གློག་ཀླད་སོགས་ཡིན་པ་དང་། གནའ་རབས་ཀྱི་རུས་བརྐོས་ཡི་གེ་དང་། སྨྱུག་མ། པར་འདེབས་ལག་རྩལ་བཅས་ཚང་མ་ལག་རྩལ་འཕེལ་རིམ་གྱི་གཞི་རྟེན་ཞིག་རེད།

7 སློབ་གསོའི་སྐོར།

དེང་གི་ལག་རྩལ་གྱི་རྙོག་འཛིང་རང་བཞིན་ལ་གཞིགས་ན། ལག་རྩལ་གྱི་དངོས་སྒྲུབ་ལ་གོ་བ་ཆེན་པོ་ལེན་དགོས་ཏེ། ལོ་མང་པོའི་རིང་གི་ཚོད་ལྟ་དང་། ལེགས་གྲུབ། ཕམ་ཁ། ཉམས་མྱོང་སྤྱིར་བཏང་བ་བཅས་ཀྱི་ཁྲོད་ནས་བྱུང་བ་རེད། དེའི་ཕྱིར་ཤེས་བྱ་མང་པོ་ཞིག་ཆེད་ལས་མཁས་པས་ཉར་ཚགས་བྱེད་དགོས་པ་མ་ཟད་མི་རབས་རྗེས་མར་བརྒྱུད་སྤྲོད་བྱེད་དགོས། དེའི་སྦྱོང་བརྡར་དང་སློབ་གསོ་དེ་དངོས་གཞི་དང་དངོས་གཞི་མིན་པའི་སློབ་གསོའི་ལས་ཁུངས་དང་། སློབ་གྲྭ། སློབ་གླིང་། སློབ་ཆེན་སོགས་ཀྱི་ཐོག་ནས་སྤེལ་དགོས། གསོ་རིག་དང་། བཟོ་སྐྲུན། ཨར་ལས་སོགས་ལས་རིགས་སུ་ཞུགས་པར་ཤེས་བྱ་མང་པོ་གསོག་འཇོག་བྱེད་དགོས། 

8 ཐོན་དབང་།

ཚོང་ལས་བྱ་སྤྱོད་ལ་སྤྱོད་སྐབས། ལག་རྩལ་གྱིས་ཀུང་ཟི་དང་ཀུང་ཟི་གཞན་དག་གི་འགྲན་རྩོད་ནུས་པ་འགན་ལེན་བྱེད་ཐུབ། འོན་ཀྱང་ལག་རྩལ་ཐད་མ་འཇོག་གི་མ་གནས་ཟིན་པ་དང་གསར་གཏོད་དམ་ཡང་ན་བེད་སྤྱོད་བྱས་པར་ཤེས་བྱའི་བདག་དབང་ཞེས་བརྗོད་ན་ཧ་ཅང་མཐོ་པོ་ཡོད། དེར་བརྟེན་སྤྱི་ཚོགས་མང་པོ་ཞིག(དཔེར་ན་ཨ་རི་དང་། ཡོ་རོབ། ཐའེ་ཝན་བཅས་ལྟ་བུ)གིས་དེའི་ཐད་ལ་སྲིད་གཞུང་གིས་སྲུང་སྐྱོང་བྱེད་སྲིད་ཅིང་། ཁེ་བེད་བདག་ཐོབ་སྤྲོད་པ་དང་། གཞན་པ་ཕྱིར་འབུད་བྱེད་པའི་དབང་ཆ་ཡོད། སྲུང་སྐྱོབ་འདིས་ཀུང་སིའི་མ་རྩ་ལག་རྩལ་སྟེང་གི་མ་རྩ་ཕྱིར་བསྡུ་བྱེད་ཐུབ། དེ་བས་གསར་གཏོད་ལ་སྐུལ་ཐུབ། འོན་ཀྱང་ལྟ་བ་གཞན་ཞིག་གིས་བསྟན་དོན། ཆེད་ཁེ་ལ་སྲུང་སྐྱོབ་ཚད་ལས་བརྒལ་ན་གསར་གཏོད་ལ་བཀག་འགོག་ཐེབས་སྲིད།

9 ཁྱད་པར།

ཚན་རིག་དང་། བཟོ་སྐྲུན། ལག་རྩལ་བཅས་ཀྱི་དབྱེ་བ་འབྱེད་རྒྱུ་ནི་ནམ་ཡང་གསལ་པོ་ཞིག་མིན། སྤྱིར་བཏང་དུ་བཤད་ན། ཨར་ལས་ཅུང་མང་བའི་གནད་ཆེ་ས་ནི་ཉམས་མྱོང་དངོས་ཀྱི་སྟེང་དུ་བཞག་ཡོད་པ་དང་། ཚན་རིག་དང་མཐུན་པའི་སྒོ་ནས་རིགས་པའི་གཞུང་ལུགས་དང་ཞིབ་འཇུག་ཁོ་ནའི་སྟེང་དུ་བཞག་ཡོད་པ་དང་། ལག་རྩལ་ནི་དེ་གཉིས་ཀྱི་བར་དུ་གནས་ཡོད།

སྤྱིའི་ཆ་ནས་བཤད་ན། ཚན་རིག་ནི་རང་བྱུང་ལུགས་དང་མཐུན་པའི་སྒོ་ནས་ཞིབ་འཇུག་གམ་སློབ་སྦྱོང་བྱེད་པ་དང་། གཙོ་གནད་ནི་འཛམ་གླིང་ནང་གི་གཞི་རྒྱུའི་བར་གྱི་གཏན་གནས་འབྲེལ་བ(རྩ་བའི་རིགས་པ)གསར་རྙེད་བྱ་རྒྱུ་དེ་ཡིན། དེས་རྒྱུན་པར་སྒྲིག་སྲོལ་དང་མཐུན་པའི་ལག་རྩལ་བེད་སྤྱོད་པ་སྟེ། མ་ལག་གཅིག་གིས་གོ་རིམ་སྒྲིག་སྲོལ་ཡག་པོ་འཛུགས་པ། དཔེར་ན་ཚན་རིག་གི་ཐབས་ཤེས།

བཟོ་སྐྲུན་གྱིས་ཚན་རིག་དང་ལག་རྩལ་གྱི་རྩ་བའི་རིགས་པ་ལུགས་མཐུན་གྱིས་བཀོལ་སྤྱོད་བྱེད་པ་དང་། ཉམས་མྱོང་སྟེང་གི་འཆར་གཞིའི་མཇུག་འབྲས་ལ་གཞིགས་པ་རེད།

དཔེར་ན། ཚན་རིག་གིས་གློག་རྡུལ་འདྲེན་གཟུགས་ནང་གི་འཁོར་སྐྱོད་ལ་སློབ་སྦྱོང་བྱེད་སྲིད། ཤེས་བྱ་འདི་བཟོ་བཀོད་པའི་ལག་ཏུ་འཁྱེར་ཡོང་ནས་ལག་ཆ་དང་སྒྲིག་ཆས་བཟོ་སྲིད། དཔེར་ན་ཕྱེད་འདྲེན་གཟུགས་དང་གློག་ཀླད། དེ་མིན་རིགས་གཞན་པའི་སྔོན་ཐོན་ལག་རྩལ་ལྟ་བུ།

10 སྤྱོད་སྟངས།

ཚན་རིག་པ་ནི་ཡོངས་ཁྱབ་ཀྱི་མཚན་སྙན་ཞིག་ཏུ་བརྩིས་པ་མ་ཟད། ཐོན་རྫས་གསར་པ་དང་ཚན་རིག་རྣམ་གྲངས་དང་འབྲེལ་བ་ཡོད་པའི་བརྗོད་བྱ་གཙོ་བོ་དང་ཞིབ་འཇུག་པ་དག་ཡིན།དཔེར་ན“ཚན་རིག་ཆེད་མཁས་པ་གྱིས་འདི་གསར་གཏོད་བྱས་པ་དང་བཟོ་སྐྲུན་དགེ་རྒན་གྱིས་འདི་གསར་གཏོད་བྱས་པ་མིན་པ”ལྟ་བུ།

བཟོ་བཀོད་པ་ནི་སྤྱིར་བཏང་དུ་ཚན་རིག་གི་རྣམ་གྲངས་རྒྱུན་འཁྱོངས་བྱེད་པའི་བྱ་བ་དང་། ཡང་ན་ཚན་རིག་གི་ཐོན་རྫས་ལེགས་བཅོས་བྱེད་པའི་མི་སྟེ། དཔེར་ན“བཟོ་སྐྲུན་པས་འཕྲུལ་འཁོར་འདི་བཀོལ་སྤྱོད་བྱས་པ་དང་ཚན་རིག་པས་འཕྲུལ་འཁོར་འདི་བཀོལ་སྤྱོད་བྱས་པ་མིན་པ”ལྟ་བུ།

ལག་རྩལ་ནི་རབ་རིབ་ཡིན་མོད། འོན་ཀྱང་རྒྱུན་པར་དངོས་པོ་ངོ་མ་ཞིག་ཡིན་པ་དང་། བཀོལ་སྤྱོད་བྱེད་ཐུབ་པ་དང་བཀོལ་སྤྱོད་བྱེད་རིན་ཡོད་པའི་བྱ་དངོས་ཤིག་ཡིན། ལག་རྩལ་ནི་རྒྱུན་དུ་དཔེར་ན་གྲངས་རིག་ངེས་སྲོལ་སོགས་དང་འབྲེལ་བ་མེད་པ་དང་། མི་རྣམས་ཀྱིས་སྤྱིར་བཏང་དུ་འདི་ལྟར་བཀོལ་སྤྱོད་བྱེད་མི་སྲིད། དཔེར་ན། ང་ལག་རྩལ་གསར་བ་འདི་བཀོལ་བར་དགའ།

ལག་རྩལ་གྱི་ཆེས་གདོད་མའི་གོ་དོན་ནི་བྱང་ཆ་ལྡན་པ་ཞིག་ཡིན། གོམས་ན་མཁས་ཟེར་བ་ནི་ལག་རྩལ་ཡིན། ལག་རྩལ་ནི་ཚན་རིག་དང་བསྡུར་ན་དུས་ཡུན་རིང་བ་ཞིག་ཡིན། དོན་དངོས་ཐོག་ལག་རྩལ་ལོ་རྒྱུས་ནི་མིའི་རིགས་ཀྱི་ལོ་རྒྱུས་དང་འདྲ།

གོ་དོན་རྒྱ་ཆེ་བའི་སྒོ་ནས་བཤད་ན། ལག་རྩལ་ནི་མིའི་རིགས་ཀྱིས་སྤྱི་ཚོགས་ཀྱི་དགོས་མཁོ་མངོན་འགྱུར་བྱེད་ཆེད་གསར་སྐྲུན་དང་འཕེལ་རྒྱས་བྱུང་བའི་བྱེད་ཐབས་དང་། བྱེད་ཐབས། རྩལ་ནུས་བཅས་ཀྱི་སྤྱི་བསྡོམས་ཡིན། སྤྱི་ཚོགས་ཀྱི་ཐོན་སྐྱེད་ནུས་ཤུགས་ཡིན་པའི་སྤྱི་ཚོགས་ཀྱི་སྤྱིའི་ལག་རྩལ་སྟོབས་ཤུགས་ཏེ། བཟོ་རྩལ་གྱི་ཐབས་རྩལ་དང་། ངལ་རྩོལ་གྱི་ཉམས་མྱོང་། ཆ་འཕྲིན་གྱི་ཤེས་བྱ། དངོས་གཞིའི་ཡོ་བྱད་སྒྲིག་ཆས་བཅས་ཚུད་ཡོད་པ་སྟེ། སྤྱི་ཚོགས་ཧྲིལ་པོའི་ལག་རྩལ་ཤེས་ལྡན་མི་སྣ་དང་། ལག་རྩལ་སྒྲིག་ཆས། ལག་རྩལ་དཔྱད་ཡིག་བཅས་ཡིན།

ཧྥ་རན་སིའི་ཚན་རིག་པ་ཏི་ཏེ་ལུའོ་ཀེན་གྱི《ཤེས་བྱ་ཀུན་བཏུས》ཀྱིས་ལག་རྩལ་ལ་མཚན་ཉིད་གསལ་པོ་ཞིག་བཞག་ཡོད་པ་སྟེ། “ལག་རྩལ་ནི་དམིགས་ཡུལ་ཞིག་གི་ཆེད་དུ་མཉམ་དུ་མཉམ་ལས་བྱས་ནས་གྲུབ་པའི་ཡོ་བྱད་དང་སྒྲིག་སྲོལ་མ་ལག་སྣ་ཚོགས་ཡིན། ”ལག་རྩལ་གྱི་མཚན་ཉིད་དེས་གཞི་རྩའི་ཐོག་དེང་རབས་ལག་རྩལ་གྱི་ཁྱད་ཆོས་གཙོ་བོ་སྟེ་དམིགས་སའི་རང་བཞིན་དང་། སྤྱི་ཚོགས་ཀྱི་རང་བཞིན། སྣ་མང་རང་བཞིན་བཅས་བསྟན་ཡོད།

ལག་རྩལ་གང་ཞིག་བྱུང་བ་ནས་བཟུང་དམིགས་ཡུལ་གྱི་རང་བཞིན་ལྡན་པ་རེད། ལག་རྩལ་གྱི་དམིགས་ཡུལ་རང་བཞིན་དེ་ལག་རྩལ་བྱ་འགུལ་ཧྲིལ་བོའི་ཁྲོད་དུ་ཁྱབ་ཡོད། ལག་རྩལ་མངོན་དུ་འགྱུར་བར་སྤྱི་ཚོགས་ཀྱིས་རོགས་ལས་བྱེད་པར་བརྟེན་ནས་སྤྱི་ཚོགས་ཀྱིས་རྒྱབ་སྐྱོར་བྱ་དགོས་པ་མ་ཟད། སྤྱི་ཚོགས་ཀྱི་ཆ་རྐྱེན་སྣ་ཚོགས་ཀྱི་ཚོད་འཛིན་ཡང་ཐེབས་དགོས། སྤྱི་ཚོགས་ཀྱི་རྒྱུ་རྐྱེན་མང་པོ་འདིས་ཐད་ཀར་ལག་རྩལ་གྱི་རྒྱལ་ཕམ་དང་འཕེལ་རྒྱས་ཀྱི་འཕེལ་རིམ་ལ་ཤུགས་རྐྱེན་ཐེབས། རྒྱུ་མང་རང་བཞིན་ཞེས་པ་ནི་ལག་རྩལ་གྱིས་གཟུགས་ཅན་གྱི་ཡོ་བྱད་སྒྲིག་ཆས་དང་། འཕྲུལ་འཁོར་སྒྲིག་ཆས། དངོས་གཞིའི་དངོས་པོ་སོགས་མཁྲེགས་ཆས་མཚོན་ཐུབ་ལ། གཟུགས་མེད་ཀྱི་བཟོ་རྩལ་དང་། ཐབས་ཤེས། སྒྲིག་སྲོལ་སོགས་ཤེས་བྱའི་མཉེན་ཆས་ཀྱང་མཚོན་ཆོག་ལ། དངོས་གཞིའི་དངོས་པོ་མིན་ཡང་དངོས་པོའི་གཞི་རྟེན་ཡོད་པའི་ཆ་འཕྲིན་རྒྱུ་ཆ་དང་ཇུས་འགོད་དཔེ་རིས་སོགས་ཀྱང་མཚོན་ཐུབ། དངོས་པོའི་བྱེད་ཐབས་དང་ཆ་འཕྲིན་བྱེད་ཐབས་ཡིན་པའི་དེང་རབས་ཀྱི་ལག་རྩལ་ཁྲོད་དུ་ནུས་རྩལ་གྱི་སྔར་ཡོད་གོ་གནས་དང་ནུས་པ་རིམ་བཞིན་མེད་པར་གྱུར་ཡོད་ཅིང་། ལག་རྩལ་གྱི་རྒྱུ་རྐྱེན་གཙོ་བོ་ཞིག་རེད།

བྱེད་ནུས་མི་འདྲ་བར་གཞིགས་ནས་ལག་རྩལ་དེ་ཐོན་སྐྱེད་ལག་རྩལ་དང་ཐོན་སྐྱེད་མིན་པའི་ལག་རྩལ་གཉིས་སུ་དབྱེ་ཆོག ཐོན་སྐྱེད་ལག་རྩལ་ནི་ལག་རྩལ་ཁྲོད་ཀྱི་ཆེས་གཞི་རྩར་གྱུར་པའི་ཆ་ཤས་ཤིག་ཡིན། ཐོན་སྐྱེད་མིན་པའི་ལག་རྩལ་ཏེ་དཔེར་ན་ཚན་རིག་ཚོད་ལྟའི་ལག་རྩལ་དང་། སྤྱི་སྤྱོད་ལག་རྩལ། དམག་དོན་ལག་རྩལ། རིག་གནས་སློབ་གསོའི་ལག་རྩལ། སྨན་བཅོས་ལག་རྩལ་སོགས་ནི་སྤྱི་ཚོགས་འཚོ་བའི་དགོས་མཁོ་སྣ་མང་སྐོང་བའི་ལག་རྩལ་ཡིན།

སྤྱིར་བཏང་དུ་བཤད་ན་ལག་རྩལ་གསར་གཏོད་བྱ་རྒྱུ་ནི་ཚན་རིག་གི་ཤེས་བྱ་དང་ཉམས་མྱོང་གི་ཤེས་བྱ་དངོས་པོར་བསྒྱུར་རྒྱུ་དེ་ཡིན། དེང་རབས་ཀྱི་ལག་རྩལ་གོང་དུ་འཕེལ་བར་ཚན་རིག་དང་མཐུན་པའི་རིགས་པའི་གཞུང་ལུགས་ཀྱིས་ཁྲིད་སྟོན་བྱ་རྒྱུ་དང་ཁ་འབྲལ་ཐབས་མེད་ཅིང་། ཚད་ངེས་ཅན་ཞིག་གི་ཐོག་ནས“ཚན་རིག་བེད་སྤྱོད”ལ་འགྱུར་ཡོད། འོན་ཀྱང་དེང་རབས་ཚན་རིག་གི་འཕེལ་རྒྱས་ཀྱང་ལག་རྩལ་དང་ཁ་འབྲལ་ཐབས་མེད། ལག་རྩལ་གྱི་དགོས་མཁོ་དེ་རྟག་ཏུ་ཚན་རིག་ཞིབ་འཇུག་གི་དམིགས་ཡུལ་དུ་འགྱུར་གྱི་ཡོད་ལ། ལག་རྩལ་གྱི་འཕེལ་རྒྱས་ཀྱིས་ཀྱང་ཚན་རིག་ཞིབ་འཇུག་ལ་དགོས་ངེས་ཀྱི་ལག་རྩལ་བྱེད་ཐབས་འདོན་སྤྲོད་བྱེད་ཀྱི་ཡོད། དེ་ཚོའི་བར་ཕན་ཚུན་འབྲེལ་བ། ཕན་ཚུན་སྐུལ་འདེད། ཕན་ཚུན་ཚོད་འཛིན་བཅས་བྱེད་པའི་འབྲེལ་བ་ཞིག་ཡིན། དེ་དག་གི་འབྲེལ་བ་ད་དུང་སྔར་ལས་དམ་དུ་འགྲོ་བ་དང་། དབྱེ་མཚམས་ཀྱང་ཇེ་ཆུང་དུ་འགྲོ་བ་སྔོན་དཔག་བྱེད་ཐུབ།

འོན་ཀྱང་ཚན་རིག་དང་ལག་རྩལ་གཉིས་གང་ལྟར་ངོ་བོ་གཅིག་མཚུངས་ཡིན་པའི་སྤྱི་ཚོགས་ཀྱི་རིག་གནས་ཡིན་ཞིང་། དེ་གཉིས་ཀྱི་ཁྱད་པར་ཡང་ཧ་ཅང་གསལ་པོ་རེད། ཚན་རིག་གི་གཞི་རྩའི་ལས་འགན་ནི་འཇིག་རྟེན་ལ་ངོས་འཛིན་དང་གསར་རྙེད་བྱུང་ནས་མིའི་རིགས་ཀྱི་ཤེས་བྱའི་རྒྱུ་ནོར་མང་དུ་གཏོང་རྒྱུ་དང་། ལག་རྩལ་གྱི་གཞི་རྩའི་ལས་འགན་ནི་འཛམ་གླིང་གསར་རྙེད་དང་གསར་གཏོད་ཡོང་བ་བྱས་ཏེ་མིའི་རིགས་ཀྱི་དངོས་པོའི་རྒྱུ་ནོར་གསར་སྐྲུན་དང་མིའི་རིགས་ཀྱི་སྤྱི་ཚོགས་ཀྱི་བསམ་པའི་རིག་གནས་འཚོ་བ་ཕུན་སུམ་ཇེ་ཚོགས་སུ་གཏོང་རྒྱུ་དེ་ཡིན། ཚན་རིག་གིས“ཅི་ཞིག་ཡིན་པ”དང“ཅིའི་ཕྱིར”ཞེས་པའི་གནད་དོན་ལ་ལན་འདེབས་དགོས་པ། ལག་རྩལ་གྱིས“ཅི་ཞིག་བྱེད་པ”དང“ཇི་ལྟར་སྒྲུབ་པའི”གནད་དོན་ལ་ལན་བཏབ། དེར་བརྟེན་རྣམ་པའི་ཐོག་ཚན་རིག་དང་ལག་རྩལ་གྱི་གྲུབ་འབྲས་ཀྱང་མི་འདྲ་བ་རེད། ཚན་རིག་གི་གྲུབ་འབྲས་སྤྱིར་བཏང་དུ་དོན་སྤྱི་དང་། ངེས་སྲོལ། དཔྱད་རྩོམ་སོགས་ཀྱི་རྣམ་པ་མངོན་གྱི་ཡོད། ལག་རྩལ་གྲུབ་འབྲས་དེ་སྤྱིར་བཏང་བཟོ་རྩལ་བརྒྱུད་རིམ་དང་། ཇུས་འགོད། བཀོལ་སྤྱོད་བྱེད་ཐབས་སོགས་ཀྱི་རྣམ་པའི་ཐོག་ནས་མངོན་གྱིན་ཡོད། ཚན་རིག་ཐོན་རྫས་ལ་སྤྱིར་བཏང་དུ་ཚོང་ལས་རང་བཞིན་མེད་ཀྱང་ལག་རྩལ་གྱི་གྲུབ་འབྲས་ཚོང་ཟོག་ཅན་དུ་འགྱུར་ཐུབ། གཞན་དེང་རབས་ཀྱི་ལག་རྩལ་ཅུང་ཆེ་བའི་ཁེ་ཕན་རང་བཞིན་དང་ཚོང་ལས་ཀྱི་ཁྱད་ཆོས་ལྡན་དགོས།


དཔྱད་གཞིའི་ཡིག་ཆ།

བརྡ་འགྲེལ་གདོང་འཛར།

ལག་རྩལ། ལག་ཆའི་སྒྲིག་སྲོལ། སྤྱོད་སྟངས།